BAŞBAKAN NICOLA Sturgeon’in istifasının ardından İskoç Ulusal Partisi'nin (SNP) yeni liderini belirleme yarışı, İskoçya siyasetindeki yapısal bir ayrışmayı ve fay hattını ortaya çıkardı. Ülkede, İngiltere'den doğrudan bağımsızlık arayışını vurgulayan "radikal ayrılıkçılar" ile bağımsızlığa giden yolun en iyi şekilde siyasi güç biriktirerek ve iyi yönetim sergileyerek inşa edileceğini düşünen "tedriciler" arasındaki eski gerilim tekrar gün yüzüne çıktı. Sermaye çevrelerinin lider adayı Ash Regan, bir sonraki genel seçimin bağımsızlık için fiili bir oylama olarak kullanılmasından yana. Rakipleri, Sağlık Bakanı Hamza Yusuf ve Maliye Bakanı Kate Forbes, daha temkinli. Hamza Yusuf, bağımsızlık için ülkede "sabit bir çoğunluk" olmadığını öne sürüyor.

Bu durum kısmen, SNP'nin bir dizi azınlık, çoğunluk ve koalisyon yönetimi aracılığıyla 2007'den bu yana iktidardaki ezici geçmişini yansıtıyor. Bu süreçte parti, politik olarak güçlü rüzgarlardan yararlandı: Demir parti disiplini, İngiltere'den alınan cömert bütçeler, geniş bir yetki çerçevesi ve sağlık - eğitim alanlarında uzmanlardan oluşan bir ağ. İskoçya, bu politik ve iktisadi rüzgarı arkasına alarak kamu politikası reformu açısından seviye atlamış bir ülkeye dönüştürülebilirdi. Ancak milliyetçiliğin paradoksu, yeni ve farklı bir devlet kurma hayali kuran bir siyasi hareketin, 16 yıllık iktidardan sonra, mevcut toplumsal refahı iyileştirme konusunda mütevazı hatta zayıf bir sicile sahip olmasıdır.

SNP hükümetinin birçok dikkat çekici girişim oldu. Üniversite harçları, 10 yaşından küçükler için okul yemekleri, sıhhi ürünler ve reçeteler bütünüyle ücretsizdir. Başbakan Sturgeon ayrıca gelir vergisiyle de uğraştı: İngiltere genelinde uygulanan üç bant (%20, %40, %45) yerine, İskoçya'da beş bant (%19, %20, %21, %41 ve %46) olarak uygulanıyor. Milliyetçiler bunu, bağımsızlığı takip edecek olan İskandinav tarzı sosyal demokrasinin bir ön sürümü, “bir küçük tadımı” olarak adlandırıyorlar.

İskoçya’da kamu hizmetleri cömert olabilir ama genel olarak bakıldığında iyi durumda değil. Bir devlet gözlemcisi olan Audit Scotland tarafından 23 Şubat'ta yayınlanan bir rapora göre, tedavi bekleyen hastaların sayısı artmaya devam ediyor. Sağlık bakımı prosedürlerinin sayısını üç yıl içinde büyük ölçüde artırma hedefinin karşılanması pek olası değil.

İskoçya'nın ölümcül aşırı dozda uyuşturucu sorunu ciddi şekilde kötüleşti: 2011-2021 arasını kapsayan on yıllık dönemde ölümler ikiye katlandı. Bir düşünce kuruluşu olan Education Policy Institute tarafından 2021'de yapılan bir araştırmaya göre, İskoçya'daki okulların matematikte İngiltere'nin geri kalanının gerisinde kalması da üzücü bir hikaye.

SNP, parça parça eşantiyonlara kendini kaptırdı, ancak köklü bir değişimden kaçındı. Yerel yönetim ve onun modası geçmiş vergi rejimine hiç dokunulmadı. Edinburgh Üniversitesi'nden James Mitchell, SNP'nin bağımsızlık için koalisyonu koruma arzusunun iktidarı zorlu reformlara girişmekten alıkoyduğunu söylüyor. Çok sayıda çalışma grubu, komisyon ve forum, ülke için gerekli reformları tartışsa da bu reform programları nadiren uygulandı. Yumurtalar mutluydu, zira omlet yapılmamışlardı.

Audit Scotland'ın eski kataloğunu baştan sona okumak, bu sürüklenme duygusunu yakalar. Net hedefler, modelleme ve bütçelerden yoksun, belirsiz bir şekilde tasarlanmış şemalarda tekrarlayan sorunlar var. Bu da "politik hedefler ile sahadaki uygulama arasında büyük bir mesafe ve boşluğa" neden oluyor. Mesela işyeri becerilerini geliştirmeye yönelik bir plan, yıllarca dolambaçlı bir şekilde ilerledi, çünkü uzman organlar ileriye dönük yol haritası üzerinde anlaşamadı. İskoçya'nın İngiltere hükümetinden sağlanan kaynak ve imkanların sorumluluğunu üstlenmesine yönelik bir plan, beklenenden çok daha uzun yıllar alacak. Gerçekten de İskoçya'da işlerin ne kadar iyi gittiğini söylemek genel olarak zordur. 2021'deki denetim raporlarında, gözlemciler, İskoç hükümetinin hesaplarını onaylarken, "tanımlanmış, ölçülebilir hedeflerin yokluğunda, ulusal sonuçlara ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirmesinin zor olduğu" sonucuna vardı.

Durağanlık, uzun vadede geçerli bir seçenek değildir. İskoçya, İngiltere'den daha hızlı yaşlanıyor ve sağlık - sosyal bakım sistemleri üzerindeki baskılar artıyor. Bağımsızlık durumunda, İskoçya'nın yaşlanan bir nüfusa uygun yeni bir devlet inşa etmek gibi iki kat daha kahramanca bir başarı göstermesi gerekecek. Ne var ki bu konuda SNP’nin hükümet sicili pek güven uyandırmıyor.


Bu yazı, 2 Mart 2023 tarihinde Economist’te “A state of drift: Nicola Sturgeon’s modest record of reform” başlığıyla yayınlandı. Çeviride editoryal düzenleme yapılmıştır.