İNGİLİZ SİYASETİNİN muhalefetteki ilerici partileri arasında bir nefret hiyerarşisi vardır. İşçi Partililer, Muhafazakar meslektaşlarından hoşlanmazlar. Ancak asıl nefretlerini, omurgasız, alaycı ve kirli kampanyacılar olarak gördükleri Liberal Demokratlara karşı sergilerler. Diğer yandan Liberal Demokratlar, Yeşiller’den nefret ederler. Çünkü önemli bir seçmen desteğine sahip olmayan küçük bir parti görüntüsü çok can sıkıcıdır. Dahası, bu ilerici partilerin hepsi, İskoç Ulusal Partisine (SNP) nefret duyuyor. O kadar ki, Westminster lideri Ian Blackford, Avam Kamarası'nda konuşmak için ayağa kalktığında, genellikle salonun etrafında büyük bir uğultu yankılanır.

İngiltere’de ilerici partiler birlikte çalışmaya pek yanaşmıyor ve bu da onları iktidardan uzak tutuyor. Bunun nedeni seçmen desteğindeki eksiklik değil. Yönetim için uzun süredir muhafazakar hükümetlerin seçildiği ülkede, seçmenlerin büyük kısmı ilerici partileri destekliyor. 2015 seçimlerinde, ilerici partiler (İşçi Partisi, Liberal Demokratlar, SNP ve Yeşiller) muhafazakar partilerden (Muhafazakar Parti ve radikal sağdaki kuzenlerinden) daha fazla oy aldı. Ancak İngiltere’deki çoğunluğa dayalı seçim sisteminin ürettiği adaletsizlikler nedeniyle, Muhafazakar Parti hükümetleri iktidarda.

İşin aslı, İngiltere’nin ilerici partileri bir “mahkum ikilemine” sıkışıp kalmış durumda. İşbirliği hepsi için daha işlevsel ve faydalı, ancak bunu henüz tam olarak başarabilmiş değiller. Ancak son dönemde, bu mahkum ikileminin çözüldüğüne dair işaretler var. Seçim coğrafyasında değişiklik, İşçi Partisi siyasetindeki değişim ve akıllı oy eğiliminin güçlenmesi, ilerici partilere, birlikte hareket etmenin tek başına çabalamaktan çok daha etkili olabileceğini gösteriyor. Tek başına İşçi Partisi, çoğu ankette Muhafazakarların çok az önünde veya onunla aynı seviyede olmasına rağmen, ilerici partilerin toplam oyu muhafazakar rakiplerine göre 20 puan önde. Bu önemli bir dengeye işaret ediyor. “Mahkumlar yakında kurtulabilir.”

Son dönemde İngiltere’de muhalefetin ağırlık merkezini oluşturan ilerici partilerin birbirleriyle savaşmak için çok az nedenleri var. İlerici partiler artık birbirlerinin sahasına pek girmiyor. Liberal Demokratlar, ağırlıklı olarak Muhafazakarlarla daha sıkı bir rekabetin içinde: Ülke genelinde kazanılabilecek 90 koltuktan neredeyse 70'i Muhafazakarların elinde. Sonuç olarak, son ara seçimlerde ilerici partiler arasında barış tesis edildi. Önümüzdeki ara seçimlerde de benzer bir stratejinin uygulanma ihtimali var. İşçi Partisi ve Liberal Demokratlar arasında 1990'lardakine benzer yeni bir saldırmazlık dönemi başlıyor.

İlerici muhalefet arasında ideolojik olarak kavga nedeni olabilecek daha az şey var. İşçi Partisi ve Muhafazakar Parti'nin sağda ve solda popülizmle uğraştığı çılgın bir dönemin ardından siyaset sakinleşmiş durumda. Brexit artık İngiliz siyasetinin öncelikli gündemi değil. Eski, aşırı sol İşçi Partisi lideri Jeremy Corbyn, Liberal Demokratlar ve Muhafazakarlar arasında bocalayan seçmenleri Muhafazakarlara oy verme konusunda daha istekli hale getirmişti. Şimdi ise İşçi Partisi siyasette daha merkezi bir konuma yerleşen bir seçenek. Genel Başkan Keir Starmer, partide ılımlı solu temsil eden bir lider olarak seçildi. Ve göreve gelişinden bu tarafa partiyi sağa doğru çekti. Ilımlı bir fikir birliği, İngiltere siyasetinde İşçi Partisi, Liberal Demokratlar ve SNP arasındaki sınırları bulanıklaştırıyor.

Bu durum, muhalefetteki ilerici partilerin artık kendi hedef seçmen kitlelerine odaklanabilecekleri anlamına geliyor. Örneğin İşçi Partisi, (büyükşehirlerdeki kendi seçmen tabanı konusunda rakip partilerden herhangi bir meydan okumayla karşılaşmadığı bir ortamda) son genel seçimde Muhafazakarlara kaptırdığı sandalyeleri geri kazanmaya odaklanabilir. Benzer şekilde, Liberal Demokratlar daha önce düşük vergili liberaller ve hoşnutsuz sosyal demokratların tutarsız bir karışımıydı. Artık parti, güney İngiltere'deki varlıklı, liberal Muhafazakar seçmenlere odaklanabilir. Bunlara Tesla Muhafazakarları diyebilirsiniz. Yani David Cameron yönetiminden memnun olan ancak Boris Johnson tarafından savunulan popülist illiberalizm ve vergi artışlarından rahatsız olan seçmenler.

Güney İngiltere'de Muhafazakar milletvekilleri gergin. Bu bölgedeki bazı yerel meclisler, 5 Mayıs'ta yapılan yerel seçimlerde Liberal Demokratların eline geçti. Öte yandan Muhafazakarların bir politika olarak Kuzey İngiltere'nin “durumunu yükseltmek”ten bahsetmesi, güneyde toplanan vergi gelirlerini alıp kuzeyde harcamak gibi bir uygulamayı akıllara getiriyor. Londra etrafındaki şehirlerde yaşayan Muhafazakar seçmenler bunu isteselerdi, ilk etapta İşçi Partisi'ne oy verirlerdi zaten. Muhafazakarlar, buralardaki seçmenleri yatıştırmak için “durum yükseltmenin” aslında çok az maliyet gerektirdiğini kabul edebilirler. Ama bu, partinin yeni destekçilerini üzecektir. Brexit'in merkezcil gücü olmadan her iki seçmene de tutunmak çok zor bir iş.

Diğer taraftan muhalefetteki ilerici partiler arasında resmi bir ittifak anlamsız hatta zararlı olur. Söz gelimi SNP böyle bir ittifaka dahil olacak olsa, İskoç bağımsızlığı, dinamik bir siyasi konu haline gelecektir. Muhafazakar Parti eş-başkanı Oliver Dowden, İşçi Partisi'ni ve Liberal Demokratları yerel seçimler öncesinde gizli bir ittifak yapmakla suçladı. Gerçek şu ki, zaten zımni bir anlaşma mevcut olduğunda resmi bir anlaşmaya gerek olmayacak.

Öbür yandan İşçi Partisi'nin iktidar şansı konusunda iyimser olan anket şirketleri bile, muhalefet partilerinden oluşan bir hükümet koalisyonunun büyük olasılıkla tam bir karmaşa olacağını düşünüyor. Böyle bir koalisyon, muhtemelen üç partiden veya küçük partilerin belirli oylarla bir İşçi Partisi hükümetini desteklediği karmaşık bir güven ve destek anlaşmasından oluşacak. İşin kötüsü, ilerici partiler birbirlerinden hâlâ nefret ediyor. Ama sonuçta iktidarda olmak, hapiste olmaktan daha iyidir.


Bu yazı The Economist’te 14 Mayıs 2022 tarihinde “Labour and the Liberal Democrats are learning to play nicely with each other” başlığıyla yayınlandı. Kısaltılarak yapılan çeviride editoryal düzenleme yapılmıştır.