DÖRT MİLYARDAN FAZLA insana ev sahipliği yapan ülkeler, 2024’te seçime gidecek. Britanya'nın da bu ülkeler arasında yer alacağı neredeyse kesin. Genel seçimlerin en geç 17 Aralık'ta ilan edilmesi gerekiyor (bu da asıl oylamanın Ocak 2025'te yapılacağı anlamına geliyor). Britanya'nın 47 milyon seçmeni var. Kitlesel demokrasi açısından değerlendirildiğinde bu rakam Amerika (160 milyon seçmen) ve Hindistan'daki (950 milyon) devasa seçmen kitlelerine kıyasla sönük kalıyor. Ama buna rağmen seçimin sonucu önemli olacak gibi. İngiltere'de seçim sarkacı yavaş sallanıyor: Muhafazakârlar 13 yıldır üst üste göreve geliyor ve İşçi Partisi de onlardan önce aynı süre boyunca iktidarda kaldı. Bir sonraki seçim yine iktidarın el değiştirmesiyle sonuçlanacak gibi görünüyor.

En azından Britanyalılar anketörlere böyle söylüyor. The Economist, oy verme davranışının perde arkasına inmek amacıyla, oy verme niyetlerine ilişkin kendi anket takip sistemini oluşturdu. Anket firmaları düzenli olarak Britanyalıların oluşturduğu temsili gruplara "yarın" bir genel seçim olsa nasıl oy kullanacaklarını soruyor. The Economist, firmaların belirlediği gruplama yöntemleri arasındaki farklılıkları gidermek için istatistiksel yöntemler kullanıyoruz ve oy verme gününe kadar haftalık olarak güncellenecek tek bir bileşik ortalama elde ediyoruz. Ayrıca takip sistemimiz seçmenleri yaş, bölge ve Brexit konusundaki tercihleri de dahil olmak üzere çeşitli demografik değişkenlere göre ayırıyor.

Takip sistemi, İşçi Partisi'nin Muhafazakârlar karşısında yaklaşık %20 puanlık bir anket üstünlüğüne sahip olduğunu gösteriyor (bkz. Grafik 1). Aradaki bu fark, seçimlerden bir yıl önce kaydedilen en büyük fark. En son, 1997'de Tony Blair yönetimindeki İşçi Partisi'nin ezici zaferinde bu derece büyük bir fark oluşmuştu. Anket sonuçlarını parlamentodaki sandalye sayısına dönüştürmek, ülkenin çoğunluğa dayalı tek turlu seçim sisteminde kolay değildir. Bununla birlikte, tek tip bir milli dalgalanma üzerinden hareket edilirse, oy oranlarındaki değişikliklerin seçim bölgeleri arasında sabit olduğu ve geçmişte de nihai sonucu makul bir şekilde yansıtmış olduğu varsayılır. Bu yaklaşım, Muhafazakârların bir sonraki seçimde sandalyelerinin neredeyse dörtte üçünü kaybedebileceğini gösteriyor. Peki bu anketlere güvenilebilir mi?


Anketörler son yıllarda pek çok incelemeye tabi tutuldu. 2015 seçimlerinde David Cameron yönetimindeki Muhafazakârlara verilen desteği düşük gösterdiler; 2017'de ise Jeremy Corbyn yönetimindeki İşçi Partisi'ne verilen desteği düşük gösterdiler. Anketlere yanıt veren kişilerin siyasetle olağandışı bir şekilde ilgilenme eğiliminde olmaları nedeniyle bu anketler yanlı olabilir. Oy vereceğini söyleyen insanlar her zaman o gün oy vermezler. Taktiksel oy verme davranışı, kampanya başlayana kadar netleşmeme eğilimindedir. Bir sonraki seçimin 2010'dan bu yana ilk kez yeniden çizilen yeni sınırlarda yapılacak olması işleri daha da karmaşık hale getiriyor.

Oxford Üniversitesi'nde siyaset profesörü olan Jane Green, anketlerdeki küçük dalgalanmalara bakmak yerine "gidişatın yönüne ve trende" odaklanmanın daha mantıklı olduğunu düşünüyor. Bu şekilde bakıldığında, anketler Muhafazakârlar için pek iç açıcı değil. Muhafazakâr seçmenlerin sadece üçte ikisi 2019 seçimlerinde yine aynı partiye oy vereceklerini söylüyor. O dönemde Brexit meselesi vatandaşları Muhafazakârlar lehine harekete geçirmişti ve Muhafazakârlar "Leave" (Ayrılık) seçmenlerinin beşte dördünü yakalamıştı. Anketler, şimdi bu seçmenlerin yarısından daha azının onlara oy vereceğini gösteriyor (bkz. Grafik 2). Sınırın kuzeyinde şu anda İşçi Partisi'nin gerisinde olan İskoç Ulusal Partisi'nin yaşadığı sıkıntılar da Keir Starmer'ın Downing Street'e giden yolu çizmesini kolaylaştırıyor.

Britanya'nın seçmenleri arasındaki en büyük ayrım yaş. Yaşları 18 ile 34 arasında değişen seçmenlerin %55'i İşçi Partisi'ne oy vereceğini söylerken, sadece %17'si Muhafazakâr Parti'ye oy vereceğini belirtiyor. Spektrumunun diğer ucunda ise, 65 yaş ve üzeri seçmenlerin %29'u İşçi Partisi'ne, %40'ı ise Muhafazakâr Parti'ye oy vereceğini söylüyor (bkz. Grafik 3).

İşçi Partisi dışındaki diğer partiler de Muhafazakâr oyların etrafında dolaşıyor. Reform UK'e (daha önce Brexit Partisi olarak adlandırılan sağcı bir oluşuma) verilen destek son üç ayda %7'den %10'a yükselmiştir. 2015'teki seçimlerde neredeyse silinip giden Liberal Demokratlar ülke genelinde %11, Londra ve İngiltere'nin güneyinde ise %14 oranında oya sahip.

Muhafazakârlar yok sayılmamalı. Keir Starmer ve İşçi Partisi'nin işleri berbat etmesi için hala bolca zaman var. Profesör Green, kampanyanın başlamasıyla birlikte anketlerin daha da netleşeceğini düşünüyor. 2019'da kararsız olduğunu söyleyen bazı Muhafazakâr seçmenlerin parti safına dönme ihtimali yüksek. Enflasyon artık zirve noktayı aştı (insanların 2024'te kendilerini daha iyi hissedecekleri de kesin değil). Ancak Muhafazakârların tırmanması gereken devasa bir dağ var. 

Başbakan Rishi Sunak, istediği takdirde seçimleri gerekli tarihten önce yapabilme avantajına sahip. Strathclyde Üniversitesi'nde siyaset profesörü olan John Curtice, seçimin ne zaman yapılacağını tek bir şeyin belirleyeceğini düşünüyor: Ekim 2022'de göreve gelen Sunak'ın 18 ay mı yoksa iki yıl mı başbakanlık yapmak istediği. "Görev, taşınamayacak bir hale gelmediği sürece, daha uzun süre koltuğunu muhafaza etmek isteyecektir.”


Bu yazı, The Economist'te 28 Aralık 2023 tarihinde “How will Britons vote in the next election?” başlığıyla yayımlanmıştır. Çeviri yapılırken yazının belirli kısımlarında editoryal düzenleme yapılmıştır.