BAZILARININ ÖNGÖRDÜĞÜ gibi Rus ekonomisi 2022'de uygulanan eşi benzeri görülmemiş yaptırımlar altında çökmedi. Batı'ya petrol ve gaz satışları düştü, ancak yüksek enerji fiyatları acıyı hafifletti ve hükümet Asya'da yeni alıcılar buldu. Ruble 2023'te keskin bir şekilde değer kaybetti, ancak o zamandan beri istikrar kazandı. Bu arada savaş için yapılan büyük kamu harcamaları istihdam yarattı. Enflasyon hala yüksek ve merkez bankası bununla mücadele etmek için faiz oranlarını yukarıda tutuyor. Bu sebeple 2024'te enflasyonun hız kesmesi bekleniyor. Putin ise geçen yıl ekonominin %3'ten fazla büyüdüğünü söyleyerek övünmeyi ihmal etmiyor.

 

Rusya hala değer kaybeden rublenin daha pahalı hale getirdiği pek çok ürünü ithal etmek zorunda. Yoksul olmayanlar, en azından şimdilik, fiyat artışlarını tolere edebilecek gibi görünüyor. Rus bankalarının uluslararası transfer sistemleriyle bağlantısı ilk kesildiğinde, tedarikte sıkıntılar yaşanmıştı. Ancak orta sınıf Moskovalılar, geçici çözümler buldular ve artık Batılı markaları internet üzerinden çok az zorlukla satın alabiliyorlar. Çevrimiçi bir pazar yeri olan usmall, Rus banka kartlarıyla üçüncü şahıs tedarikçilerden satın alınabilen ruble cinsinden fiyatlandırılmış iPhone'ları ve Ralph Lauren çocuk kıyafetlerini listeliyor.

 

Moskova mağazaları tasarımcı ürünleriyle dolu. Batılı lüks markaların çoğu 2022'de Rus mağazalarına sevkiyatı durdurdu ancak Noel'den hemen önce Harrods'un Rusya'daki muadili olan TSUM'u ziyaret ettiğimde bir satış asistanı müşterilere gururla Gucci, Chanel ve Louis Vuitton'un en yeni çantalarını gösteriyordu. Avrupa'dan alınıp Rusya'ya "kişisel alışverişçinin" bavulunda taşınan bu yeni sezon ürünlerinden raflarda çok fazla yoktu, ancak "2023-24 Koleksiyonu" tabelasını haklı çıkaracak kadar vardı.

 

Sergilenen ürünlerin bazıları ikinci el. Satış görevlisi, Rus müşterilerin istenmeyen lüks ürünleri yeniden satmasını kolaylaştırmak için mağazanın geliştirdiği bir uygulamayı gösteriyor. Gucci bir çantaya, kullanılmış olsa bile, tam olarak ucuz denemez ancak döviz kurlarındaki dalgalanmalar, Moskovalıların mantığına göre, ruble cinsinden fiyatlandırılan çantanın fiyatını euro bazında kelepir hale getirebilir. "Rus alışverişçiler için iyi bir fırsat," diyor asistan dalga geçer bir tonda.

 

Şu anda Moskova'da devam eden tüketim çılgınlığı aslında hassas ve bir anlamda göstermelik bir durum. Kremlin, Rusya'nın ortak değerlere bağlı, zorluklarla birlikte mücadele eden bir ulus olduğunu öne sürmeyi sevse de, başkentteki ruh hali dayanıklılıktan ziyade inkâr üzerine kurulu gibi görünüyor.

 

Kısa bir süre önce yine bir gece kulübünde düzenlenen sade bir partide savaş ruhundan o kadar uzak bir görüntü vardı ki (ev sahibesi taktığı elmas bir zincirle görüntülendi) yetkililer bunu kamu düzeninin ihlali olarak değerlendirdi. Ukrayna'nın işgaline verilen desteğin bir sembolü olan "Z" logosu eskiden şehrin her yerinde belirgin bir şekilde sergilenirdi. Şimdi ise neredeyse tamamen ortadan kalkmış durumda. Otobüs duraklarında yeni savaş teçhizatı giymiş askerleri gösteren askere alma posterleri, savaşı hatırlatan tek görsel unsur. Genç bir çalışan "Artık herkes bundan bıktı, hayatımıza devam ediyoruz.," diyor.

 

Rus ekonomisinin köpüklü parti ortamından ziyade Ukrayna'nın işgali sebebiyle bozulmuş olabileceğini gösteren pek çok işaret var. Kök sebzeler, sosis ve haşlanmış yumurtadan oluşan mayoneze bulanmış Olivier salatası, tatillerde her masanın vazgeçilmezidir. Bu kış yumurta fiyatları aniden fırladı (kimse nedeninden tam olarak emin değil, ancak bunun nedeni çok sayıda işçinin askere alınması ya da ülkeyi terk etmesi nedeniyle çiftliklerin işgücü sıkıntısı çekmesi olabilir). Bazı bölgelerde insanlar altı yumurtalık bir kutuyu karşılayamıyor ve tek tek satın almak zorunda kalıyor. Hatta bir emekli, başkanın her yıl halkla yaptığı yılsonu görüşmesi sırasında bu konuyu Putin'e açtı. Putin bu konuyla ilgileneceğine söz verdi.

 

Geçen yılın sonuna doğru merkez bankası şüpheleri doğrulayan rakamlar açıkladı: Ruslar 2022'deki savaşın ilk panik aylarından bu yana görülmemiş bir oranda ellerindeki rubleleri döviz cinsinden nakde çeviriyorlardı. Bu hareketliliğin tamamı endişeden kaynaklanmıyor: Bazı insanlar yerel para birimi kısa vadeli düşüşlerden birini yaşadığında (döviz kurlarını izlemek Rusya'da bir eğlence biçimi) varlıklara hücum edebilecek bir konumda olmak için rublelerini dolara çevirmek istiyor. Birikimlerini euro veya dolarda tutmak isteyen pek çok kişi var.

 

Bu ilk bakışta riskli bir iş gibi görünüyor: Ruslar teorik olarak Batı bankacılık sisteminden kopmuş durumdalar ve yastık altındaki para hırsızlığa karşı savunmasız. Ancak bunun da bir yolu var: Bir iş bağlantım bana Rusların döviz birikimlerini Ermenistan ve Kazakistan'da yeni açılan banka hesaplarına aktarmaya başladığını söyledi. Bazı Batılı siteler Rus tarayıcılarına erişimi engellese de Moskova'daki orta sınıf çalışanlar kimliklerini gizlemek için sanal özel ağ (vpn) kullanabiliyor ve dolarlarını internette serbestçe dolaştırabiliyor.

 

Savaşın başlamasından bu yana Rus yetkililer Facebook ve Instagram gibi pek çok yabancı siteyi engelledi; vpn'ler resmi olarak onaylanmış anlatıların dışında bilgi tüketmek isteyen Ruslar için adeta can simidi haline geldi. Yetkililer bu tür bağlantıları istikrarsız hale getirmeyi başardı, vpn sunucularına da kısıtlama getirdiler. Bir arkadaşım, güvenmedikleri haberleri tüketmek istemeyen birçok orta sınıf Rus'un, internet trafiklerinin güvenli bir şekilde akmasını sağlamak için Batı Avrupa'dan kendilerine ait sunucu satın aldıklarını söyledi.

 

Kimliklerini gizlemek için vpn kullandıkları takdirde, Moskova'daki orta sınıf çalışanlar internette dolarlarını özgürce kullanabilir ve hareket ettirebilirler.

 

Moskova elitleri bu tür ayrıntılı manevralar sayesinde hayatlarını kendileri için makul ölçüde rahat tutmayı başardılar. Kısa bir süre önce bir çatı katındaki partiye gittim. Bu lüks grubun ortamını “vatanseverlikten uzak” şeklinde nitelendirebiliriz. Bazıları Sovyet dönemini hatırlayacak kadar yaşlıydı ve içgüdüsel olarak siyasetten bahsetmekten kaçınıyorlardı. Hükümeti eleştirmiyorlardı ama şovenist sloganlar da atmıyorlardı. Kimse savaştan bahsetmedi, ancak içlerinden biri ne zaman İtalya ve İngiltere'de yaşayan evladını görmeye gidecek olsa, zahmetli uçuş bağlantıları kurması gerektiğini söylüyordu; konu üstü kapalı bile olsa bu şekilde dile getiriliyordu.

 

Bu kişiler, Putin'in uzun vadede yanında kalmasını istediği seçmenler. Ancak konukların tamamı Putin'in Rusya'nın geleceğine ilişkin vizyonundan memnun değildi. İçlerinden yöneticilik yapan biri, "Çocuklarımın İngiltere'de mi yoksa ABD'de mi eğitim göreceğine karar vermeye çalışıyorum, Çin veya Rusya'da olmayacağı kesin." dedi