Londongrad, Sovyetler Birliği'nin çöküşünden bu yana Rus sermayesinin merkezi olan İngiliz başkenti için kullanılan takma bir isim. Londra'nın Doğu Yakası 19. ve 20. yüzyılın başlarında birkaç Rus hamamına ev sahipliği yaparken son yıllarda şehrin her yerinde bunların gösterişli versiyonları türedi. Aynı şekilde, Londra uzun yıllar Rus muhaliflere, göçmenlere ve gurbetçilere ev sahipliği yaptı; Lenin ve Troçki, British Museum'da takılırlardı. Ancak, servet sahibi milyarderler ve onlara hizmet eden kalabalık bir personel grubundan oluşan Londongrad, ancak 1990'larda ortaya çıkmaya başladı.

Londongrad'ın yükselişi siyasi olarak planlandı. Her türden İngiliz hükümeti ülkeyi Rus sermayesine açtı. 1994 yılında John Major yönetiminde Muhafazakarlar, 1 milyon sterlin (1,3 milyon dolar) yatırım yapan herkese oturum izni veren bir “altın vize” uygulaması başlattı. Tony Blair'in İşçi Partisi hükümeti bunu coşkuyla sürdürdü. 2000-2008 yılları arasında Londra'nın solcu belediye başkanı olan Ken Livingstone, “Rus şirketlerin Londra'yı Avrupa'daki doğal üsleri olarak görmelerini” istediğini söyledi. Livingstone'un halefi Boris Johnson, Evening Standard'ın sahibi, eski bir KGB ajanı ve milyarderin oğlu Evgeny Lebedev ile dost oldu. Şimdi başbakan olan Johnson, 2020'de Anglo-Rus'u [uyumlu bir kimlik] haline getirdi.

Vladimir Putin'in Rusya'sından gelenler için Londra emniyet, güvenlik ve gizlilik sundu. İngiltere’nin vergi, iftira ve mülkiyetle ilgili uzlaşmacı yasaları var. Pahalı ama verimli bir mahkeme sistemi tarafından uygulanan bu yasalar, ihtiyati tedbirler konusunda da esnek ve uzlaşmacı. İngiliz yargıçlar, davaların, bozuk bir işleyişe sahip olan Rus yargısına iadesine karşıdır. İngiltere de özel okullar iyidir; ve tabii ki alışveriş de öyle. Yakında çıkacak olan Butler to the World: How Britain Became the Servant of Tycoons, Tax Dodgers, Kleptocrats and Crimes adlı kitabın yazarı Oliver Bullough'a göre Londra bir “her şey cenneti”dir. Orada takdir esastır. Şehirde, bir Rus saunasının kapısının üzerinde yazan kural geçerlidir: "Lütfen konuşmayı minimum düzeyde tutun."

İngiltere'nin yeni uşak sınıfı rolünden memnun. Bir halkla ilişkiler firması, ülkedeki bir Rus oligarka, kamuoyundaki soruları savuşturmak için yumuşak konuşmalar yapan görevliler ayarlayarak ayda 100.000 sterlin kazanabilir. Eski siyasetçiler, bir Rus şirketinin yönetim kurulu koltuğuna oturarak altı haneli maaşlar kazanabilir.  Bu maaşlar, kendilerine Lordlar Kamarası’nda sunulan harcırah başına 323 sterlinden çok daha fazla. Yüksek bahşiş konusunda saygınlıkları, Rus oligarkları herhangi bir restoranın özel odasına memuniyetle misafir eder. Avukatlar da onları sever. Mark Hollingsworth ve Stuart Lansley tarafından kaleme alınan Londongrad: From Russia with Cash; The Inside Story of the Oligarchs kitabında hızlı zengin olan bir isim şöyle diyor: “Benim hakkımda bilmeniz gereken şey şu: Davalardan büyük bir zevk alıyorum!” Saatte 1.000 sterlin. Avukatlar da öyle.

Ancak şu günlerde para çok sıcak. Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, bazıları İngiltere ile bağlantılı olan bir dizi Rus işletmesine yaptırım uygulanmasına yol açtı. Bu tür hareketlerin İngiltere merkezli bazı oligarkları da kapsaması muhtemel. İngiliz mahkemelerinin şüpheli miktarda nakde sahip kimselerin bunun kaynağını göstermelerini talep eden aksi halde cezalandırılmalarını ön gören “açıklanamayan sermaye emirleri” daha sıkı bir şekilde uygulanacaktır. Altın vizeler rafa kaldırılacak. Muhtemel şeffaflık reformları, “Maştuşka bebeği”ni andıran paravan şirketlerin nihai yararlanıcılarının ortaya çıkarılması anlamına geliyor. Oligarkların servetleri hem gizli kalmak hem de Rus devletinin pençesinden uzak durmak için Londra'da saklandı. Şimdi kamuoyuna açıklanması ve İngilizler tarafından sıkıştırılması, onu hareket etmeye zorlayacak. Sauna’da hava çok ısındığında, havuza atlamak gerekir. Fakat bu, acı verici olabilir.

İş dünyasındaki herkesin kabul edeceği gibi, sıcaklık dalgaları bir coşku dalgasına neden olabilir. Ama çoğu zaman kısa sürer. İngiltere'nin Londongrad’ı temizlemesini ve ortadan kaldırmasını bekleyen herkes yanılıyor. İngiltere’nin keyifli paraya karşı gevşek tutumunu açıklayan şey, kural eksikliğinden çok yaptırım eksikliği. Hükümet, mali suçları çözmek için yılda 1 milyar sterline yakın para harcıyor. Ancak kara para aklamanın İngiliz ekonomisine maliyeti bunun yaklaşık 100 katı. Hükümet adına çalışan düşük ücretli avukatlar ve müfettişler, kendilerinden on kat daha fazla kazanan muhalifler tarafından yönlendiriliyor. Bir sistemin amacını, yaptığı ve sağladığı şey belirler. Londra'yı, kibar bir ifadeyle, “alışılmışın dışında yollardan para kazananlar için” gidilecek yer haline getiren şey, bir dizi talihsiz olaylar zinciri değildi. Londra’yı bu hale getiren şey, onun iş yapma modeliydi ve hala öyle.

Endüstriyel kompleks

Tehlikeli Rus parası buharlaştığında, başka kaynaklardan gelen tehlikeli para onun yerini alacak. Rusya, kaynaklar tarafından kutsanmış, fakat seçkinleri tarafından lanetlenmiş tek ülke değil. Nijerya ve Azeri kaynaklı sıcak para Londra çevresinde dönüyor. Evet Rus sermayesi meşruiyet sorunu olan bir sermayedir, ancak tek değil. Suudi Arabistan'ın gazetecileri öldürme ve komşularını havaya uçurma alışkanlığı onu garip bir müttefik haline getiriyor. Ancak İngiliz devletinin kendi değerli varlıklarını (ve hatta Newcastle United gibi ödülsüz varlıklarını) Suud’un satın almasına izin verme konusunda çok az çekincesi var. 2008'den beri verilen altın vizelerin beşte birini Ruslar; üçte birini Çinli vatandaşlar teşkil ediyor. Çin Tayvan'ı işgal ederse ne olacak? Sistemden elenmiş Rus serveti yerine Çinliler ve diğerleriyle aynı burkulma süreci devam edecek. Londongrad düştü! Muhtemelen başka bir takma isim onun yerini alacak. Ama saunalar kalacak!


Bu yazı, 05 Mart 2022 tarihinde The Economist'te "The rise and fall of Londongrad" başlığıyla yayınlandı. Bölümler halinde yapılan çeviride editoryal düzenleme yapılmıştır.