MART AYINDA Uganda siyaseti, Başkan Yoweri Museveni'nin tek oğlu Korgeneral Muhoozi Kainerugaba'nın tweetlediği 49 kelimeyle bir dönüm noktasına geldi.

Tweet, Muhoozi'nin 1999'dan beri resmi olarak hizmet verdiği Uganda Halk Savunma Kuvvetleri'nden (UPDF) emekli olduğunu duyurdu. Muhoozi, Haziran 2021'deki en son terfiinden bu yana Kara Kuvvetleri Komutanı olarak görev yapıyordu. Bu görev onu savunma güçlerinde yüksek rütbeli üçüncü subay haline getirdi.

Muhoozi'nin istifası, yasal olarak siyasete girmesinin önündeki engeli kaldıracak. Uganda anayasasına göre silahlı kuvvetler mensuplarının siyasi faaliyetlerde bulunmaları yasak.

Tweet, üst düzey güvenlik yetkilileri de dahil olmak üzere hemen herkesi şaşırttı. Daha sonra Muhoozi, askeri görevinden istifa etmediğini belirten bir bildiri yayınladı.

Bu gönderiler, son zamanlarda Muhoozi’nin siyasi niyetlerini beyan ettiğine dair kamuoyundaki algıyı artıran bir özellik taşıyor.

Kamuoyunda bu algıyı artıran başka gelişmeler de var. Muhoozi'nin 48. doğum gününü kutlamak için ülke çapında düzenlediği bir dizi halka açık etkinlik bu gelişmeler arasında.

Bunlara spor turnuvaları, halk mitingleri, taraftarlar için bir parti ve bir devlet yemeği eklendi. Bu programlar için halka açık yollar kapatıldı ve devlete ait yayıncı kuruluşlar, bazılarını canlı yayınladı. Ruanda Devlet Başkanı Paul Kagame, Devlet Yemeğine katıldı.

20 Nisan'da güneybatıdaki Masaka kasabasında düzenlenen doğum günü mitinglerinden birinde taraftarlar, “Muhoozi K bir sonraki başkanımız”, “MK Projesi”, Takım Başkanı, “Yarınınızı Güvende Tutun” gibi sloganların bulunduğu tişörtler giydi.

Yerine geçmesi için oğlunu öne sürmeyi her zaman reddeden Devlet Başkanı Museveni, devlet yemeğinde Muhoozi'nin yakında göreve başlayacağına dair yorumlar yaptı.

Muhoozi'nin Devlet Evi'ne girip girmeyeceği (ki bunun gerçekleşmesinin önünde hâlâ çok engel var) ve Museveni'nin yerine geçme olasılığı, son aylarda dramatik bir şekilde söylentiden gerçeğe doğru kaymaya başladı.

Görünüşe göre mirasçı

Muhoozi, babasının Ulusal Direniş Ordusu 1986'da Uganda'nın başkenti Kampala'yı aldığında 11 yaşındaydı. 1999'da şehrin Makerere Üniversitesi'nde öğrenciyken Uganda savunma kuvvetlerine katıldı.

Ardından Birleşik Krallık ve ABD'deki seçkin askeri akademilerde eğitim gördü ve sürekli olarak deneyimli meslektaşlarının önüne geçti.

Muhoozi'nin kara kuvvetleri komutanlığına en son terfiinden sonra, Uganda'nın bir dizi askeri konuşlandırmasında yer aldı. Bunlar arasında Uganda'nın Afrika Birliği barış gücünün bir parçası olarak katıldığı Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Somali ve Uganda'nın kuzeydoğusundaki Karamoja bölgesi yer alıyor.

Muhoozi'nin ordu içinde bir güç konumuna hızlı yükselişi, uzun süredir Museveni tarafından veraset için yetiştirildiğine dair eleştirilere yol açtı. Yine de bu "veliaht" suçlamasına rağmen, Muhoozi'nin kamuoyundaki profili nispeten küçük kalmıştı. Uganda halkının geniş kesimleri arasında hâlâ “bilinmeyen bir profil” olarak algılanıyor.

Geleneksel medya kuruluşlarına nadiren röportaj verdi. Ortalama bir vatandaş muhtemelen onun hakkında pek bir şey bilmiyordu.

Göreceli olarak bastırılmış bu profilin nedenleri, Museveni'nin 1986'dan beri önderlik ettiği Ulusal Direniş Hareketi (NRM) rejiminin iç işleyişiyle ilgiliydi.

Museveni'nin oyun kitabı

Başkan, 36 yıllık iktidarının her noktasında, yakın zamanda emekli olacağına ilişkin duruşunu sürdürdü. Sürekli olarak bir sonraki seçimin son seçim olacağını ve basit bir sığır yetiştiriciliği hayatının hayalini kurduğunu öne sürdü.

Sürekli olarak bu şekilde görevi bırakmaya hazır olduğu mesajını vermek, Museveni'nin NRM gruplarına karşı bir politik manevra alanı ve güç dengesi geliştirmesine imkan verdi.

Museveni’nin izlediği bu yöntem, Uganda'da, iktidar partisi içinde veraset “sırası” olarak anılır. Ancak son yıllarda bu yöntem zayıfladı.

Bunun temel nedeni, Museveni'nin kısmen özerk siyasi temeller geliştirmiş olan birkaç güçlü Ulusal Direniş Hareketi figürünü başarılı bir şekilde marjinalize etmesidir. Bunlar arasında eski Başkan Yardımcısı Gilbert Bukenya, eski Meclis Başkanı Rebecca Kadaga, eski Polis Genel Müfettişi Kale Kayihura ve en göze çarpanı eski Başbakan ve Parti Genel Sekreteri Amama Mbabazi yer alıyor.

Bu figürlerin düşüşü (hepsi için de başkanlık için mecazi olarak “sırada” oldukları söylentisi vardı) en saf parti seçkinlerini bile Museveni'nin iktidarı onlardan birine devredeceği fikrine olan inançlarını yok etti. 

Muhoozi’nin yükselişi

Bu değişim, Muhoozi'nin son yıllarda siyasi olarak ortaya çıkışıyla aynı zamana denk geldi. Kamuoyu profili hem yurt içinde hem de yurt dışında yükseliyor. Muhoozi, askeri görevlerinin yanı sıra 2017 yılında cumhurbaşkanlığı özel harekatlar danışmanı olarak atandı. Bu kapsamda Mısır, Kenya ve Somali liderleriyle zirveler gerçekleştirdi.

Ayrıca, 'amcası' olarak adlandırdığı Ruanda Devlet Başkanı Kagame'yle bölgesel temaslarda bulundu. Ocak ayında Kigali'de iki isim arasında gerçekleşen görüşmenin ardından Ruanda Uganda ile olan sınırını yeniden açmayı kabul etti. Uganda - Runda sınırı, Ruanda’nın Uganda'ya yönelik muhalefetteki Ruanda Ulusal Kongresi üyelerine ev sahipliği yaptığı yönündeki suçlamalarının ardından üç yıldır kapalıydı.

Muhoozi'nin müdahalesinin iki ülke arasındaki soğuk ilişkiyi düzeltmede kilit rol oynadığı algısı, Mart ayında yine Ruanda’da yapılan bir başka toplantıyla pekiştirildi. Bu görüşmelerin ardından Muhoozi ve Kagame, iki ülke arasında karşılıklı olarak muhalifleri desteklemeyi durdurmayı hedefleyen geniş bir ikili anlaşma imzaladı.

Kısa bir süre sonra, Uganda’nın başkenti Kampala'da yaşayan Ruandalı muhalif yazarı ve eski gazeteci Robert Mukombozi , Uganda'nın Entebbe Uluslararası Havalimanı'nda uçağa binerken görüntülendi.

Muhoozi, Twitter'da Mukombozi'nin sınır dışı edildiğini doğruladı ve onu "Ruanda ve Uganda'nın düşmanı" olarak nitelendirdi. Mukombozi'nin nereye gittiği belli değildi, ancak muhtemelen ikili bağlantıları olan Avustralya'ya gitti.

Artık arka planda sessiz bir figür olarak durmayan Muhoozi, son zamanlarda sosyal medyada Uganda siyaseti ve dış politikası hakkında görüş bildiriyor.

Belli noktalarda, siyasi yaklaşımları Uganda hükümetinin resmi pozisyonuyla çelişiyor gibi. Bunlar arasında Etiyopya iç savaşında Tigrayan isyancılarını ve Ukrayna'yı işgalinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i destekleyen tweetleri yer alıyor.

Endişe verici olan sadece Muhoozi'nin bu konularda aldığı pozisyon değil, aynı zamanda söyleminin abartılı ve bencil tonu.

Sık sık Uganda'nın düşmanlarını yok edeceğini belirtiyor ve kendisini tarihteki askeri ve devrimci figürlere benzetiyor. Bunlar, uzun zamandır babasının retoriğinin bileşenleri olan söylemsel özellikler.

Yine de ülke genelinde ve çevrimiçi olarak, gelecekteki başkanlık adaylığını desteklemek üzere birden fazla 'MK Takımı' veya 'MK 2026' grubu ortaya çıkmış durumda.

Gelecek?

Muhoozi'nin yakın zamanda önemli bir figür olarak ortaya çıkmasının en olası açıklaması, bir zamanlar düşük olan profilinin, ona babasının halefi olarak konumlandırma fırsatı sunmasıdır. Bu durum gerçekten rejimin arzusuysa, buna karşı bahse girmek pek akıllıca olmaz.

Ancak Muhoozi'nin Devlet Evi'ne ulaşmasının yolu garanti olmaktan çok uzak. Uganda halkı, liderliğini meşrulaştırmak için bir seçim kazanmasını bekleyecek ve bunu yaparken, potansiyel olarak, 2021 adayı Bobi Wine ile ülkenin giderek gençleşen seçmenleri için şiddetli bir rekabete girmek zorunda kalacak.


Sam Wilkins, Richard Vokes tarafından kaleme alınan bu yazı, The Convesation’da 22 Mayıs 2022 tarihinde “Museveni’s first son Muhoozi: clear signals of a succession plan in Uganda” başlığıyla yayınlandı. Çeviride editoryal düzenleme yapılmıştır.