ÇİNLİ İNTERNET VE internet ve sosyal medya kullanıcıları uzun zamandır yabancı markaların Çin kültürünü aşağıladığını düşünüyor. Amerikalı ayakkabı üreticisi Nike, bir keresinde basketbol oyununda ejderhayı yenen bir adamı resmettiği için saldırıya uğramıştı. Amerikan otel zinciri Marriott, Tayvan ve Tibet'i ülke olarak listelemesinin ardından çevrimiçi bir linç kampanyasına maruz kaldı. İtalyan moda markası Dolce & Gabbana ise 2018'de Çinli bir modeli İtalyan yemeklerini çubuklarla beceriksizce yerken gösteren bir reklam yüzünden tepki çekmişti.

Şimdi ise Çin'in milliyetçileri yeni bir hedefe yönelmiş durumda. Geçtiğimiz iki hafta içinde, Çin'in en zengin iş insanı Zhong Shanshan'ın kurucusu olduğu kaynak suyu firması Nongfu'yu hedef aldılar. Peki günahı neydi? Tipografi. Nongfu'nun yeni içeceğinde kullanılan Çince çay karakteri, artı işaretine benzeyen dört fırça darbesi içeriyor. Çinli milliyetçilere göre bu stilizasyon, Çin'de savaş suçu işlemiş Japon generallerin anıldığı Tokyo'daki Yasukuni tapınağını andırıyor.

Benzerliği fark etmek için hayal gücünüzün sınırlarını zorlamanız gerekiyor. Ancak Nongfu'yu eleştirenler, görünüşe göre, hayal gücü zengin bir grup. Çin'in en tanınmış logolarından biri olan su şişelerinin üzerindeki dağın da Fuji Dağı olduğu iddia ediliyor. Nongfu'nun kırmızı plastik şişe kapağı, beyaz bir fonda, açık bir şekilde Japon bayrağına dönüşüyor. Ayrıca, Zhong'un oğlu Zhong Shuzi'nin adı da kulağa Japonca geliyor (daha da kötüsü, kendisi bir Amerikan vatandaşı).

Geçmişte bazı yerel markalar Japon tarzını taklit etmekle suçlanmıştı. Ev eşyaları markası Miniso, 2022 yılında Çin kıyafetleri giydirilmiş figürler sattığı ve bunları geyşa olarak etiketlediği için eleştirilmişti. Ancak son furya hem daha şiddetli hem de daha geniş kapsamlı görünüyor. Nongfu'ya dair bu fanteziler şimdiden ciddi bir hasar yaratmış durumda. Kaynak suyunun günlük satışları geçtiğimiz iki hafta içinde %30'dan fazla düştü. Birkaç 7-Eleven marketi ürünleri satmayı bırakma sözü verdi. Olayların başlamasından bu yana şirketin piyasa değeri yaklaşık %5 düşerek hissedarlara toplamda 4 milyar dolara mal oldu.

Milliyetçilerin hedefindeki tek firma Nongfu da değil. Arkasında Çince karakterlerle "Çin" yazan eşofmanlarıyla tanınan Nike'ın rakibi Li-Ning, yeni bir ceket serisi çıkardı. Bu serinin ikinci dünya savaşından kalma Japon askeri üniformalarıyla benzerlik taşıdığı iddiası eleştirilere neden oldu. Çin sosyal medyasında bir kişi, bu ceketlerden birini giyerken yakalanması halinde büyükbabasının onu vurarak öldüreceğini yazdı. Batı'da Çin vatanseverliği ve gururu ile eşanlamlı bir teknoloji devi olan Huawei bile ateş altında kaldı. Huawei'nin günahı, yerli malı yeni elektronik ürünlerine İngilizce pazarında Kirin adını vermesiydi. Bu sözcük, çiplerin Çince adı olan ve efsanevi bir canavara atıfta bulunan Qilin'in Japoncalaştırılmış hali.

Kamu medya organları kendi kendini tayin eden bu kültür polislerine sakin olmalarını söyledi. Tanınmış milliyetçilerden Hu Xijin bu çılgınlığa bir son verilmesi çağrısında bulundu. Ancak bu çağrı, Hu'yu takip eden bir çok kişiyi çileden çıkardı. Bu kişiler Hu'ya da cephe aldılar ve şimdi sosyal paylaşım sitelerinde Hu'yu "hain köpek" olarak nitelendiriyorlar. Hu, acı gerçeği yaşayarak öğrendi: Hem internette hem de gerçek dünyada milliyetçiliği körüklemek, kontrol altına almaktan daha kolay.


Bu yazı, The Economist’te, “Why are Chinese nationalists turning on Chinese brands?” başlığıyla yayımlanmıştır. Çeviri yapılırken yazının belirli kısımlarında editoryal düzenleme yapılmıştır.