×
KÜLTÜR
24.01.2025

ANALİZ

Trump ve Teknoloji Devlerinin İktidarı: Tekno-Otoriterlik Çağı Başlıyor!

Associated Press'in yaptığı bir ankete göre, Amerikalıların %60’ı, Trump'ın hükümet politikaları konusunda milyarderlere yakınlaşmasının yanlış olduğuna inanıyor. Sorun sadece gelir eşitsizliği değil, gücün teknoloji milyarderleri elinde yoğunlaşması.
BAŞKAN Donald Trump'ın pazartesi günü gerçekleşen yemin törenindeki en ayrıcalıklı koltukların bir kısmı, dünyanın en zengin adamları arasında yer alan güçlü teknoloji CEO'larına ayrılmıştı. Bu, Amerikan siyasetindeki yemin törenleri geleneğinden açık bir sapma. Özellikle de kendisini işçi sınıfının büyük lideri olarak nitelendiren bir başkan için. Başkana bu kadar yakın koltuklar genellikle başkanın ailesi, eski başkanlar ve diğer onur konukları için ayrılır.

Fotoğraflarda, teknoloji CEO'larının, Trump'ın kabinede Sağlık Bakanlığı için seçtiği Robert F. Kennedy Jr ve Dışişleri Bakanlığı'na aday gösterdiği Marco Rubio ile bir arada görülüyor. Bir görüntüde Rubio, ön tarafta teknoloji dünyasının en zengin liderlerinin oluşturduğu bir sıraya bakıyor. Meta CEO'su Mark Zuckerberg ve eşi Priscilla Chan, Amazon CEO'su Jeff Bezos ve nişanlısı Lauren Sánchez, Google CEO'su Sundar Pichai ve Trump'ın en yakın danışmanlarından biri olan Elon Musk yan yana duruyor. Dünyanın en zengin ismi olan Musk, Tesla, SpaceX ve sosyal platform X'i yönetiyor.

Yemin törenine katılanlar arasında Apple CEO'su Tim Cook ve Trump'ın karşı çıktığı yeni bir yasa uyarınca ABD'de kapatılması planlanan TikTok CEO'su Shou Zi Chew da yer aldı.

Mega zenginler uzun zamandır ulusal siyasette önemli bir rol oynuyorlar. Birkaç milyarder Trump'ın Demokrat rakibi Başkan Yardımcısı Kamala Harris'in kampanyasına fon sağladı. Yakın zamanda Başkan Joe Biden, liberal amaçlara bağış yapan milyarder George Soros'a Başkanlık Özgürlük Madalyası verdi.

Ancak Pazartesi günkü yemin töreni, dünyanın en zengin insanlarının yeni yönetimde muhtemelen sahip olacağı alışılmadık derecede doğrudan rolü vurguluyor. Biden, başkanlığının son günlerindeki konuşmasında, ABD'nin ülke üzerinde tehlikeli düzeyde güç ve etki kullanan bir teknoloji milyarderleri oligarşisi haline geldiği konusunda uyardı.

Trump, göreve başlama komitesi için büyük şirketlerden ve şirket CEO’larından milyonlarca dolar almasına ve başkanlık kampanyası için Musk'tan 200 milyon dolardan fazla yardım görmesine rağmen, onların parasına ihtiyacı olmadığını iddia etti. Şirket CEO’larının yaptıkları bağışlar karşılığında hiçbir şey almayacaklarını öne sürdü.

Trump, "Benden hiçbir şey alamayacaklar," dedi. "Paraya ihtiyacım yok, ancak ülkenin iyi durumda olmasını istiyorum ve onlar akıllı insanlar ve çok sayıda iş yaratıyorlar."

**
Donald Trump'ın 2017'de göreve gelmesinden birkaç gün sonra, Google'ın kurucu ortağı Sergey Brin, o zamanki Trump yönetiminin göç politikalarına karşı bir protesto gösterisine katılarak, bu politikaların ABD'nin "temel değerlerini" tehdit ettiği konusunda uyardı.

Brian, geçtiğimiz Pazartesi günü, Trump'ın ikinci yemin töreninde en ön sıralarda yer alan bir düzineden fazla milyardere katıldı. Dahası, milyonlarca göçmeni sınır dışı etme, siyasi muhaliflerini yargılamak için Amerikan adaletinin kaldıraçlarını kullanma ve kapsamlı gümrük vergileri uygulama sözü veren bir adamı alkışladı.

Trump'ın ABD Kongre Binası'ndaki göreve başlama töreni, başkanın teknoloji devleriyle derinleşen bağlarını ve daha önce onu küçümseyen iş liderlerinin değişen tutumlarını gözler önüne serdi. Dünyanın en zengin beş adamından dördü, Trump’ın kendi kabine üyelerinin önüne yerleştirildi ve bazılarının eşleri, valiler ve kongre üyeleri pahasına ön koltuklarda yer aldı.

Kalabalık kürsüde, Trump'ın seçilmesi için çeyrek milyar dolar harcayan, eski Joe Biden destekçisi Elon Musk, bu ay Trump'a barış teklifi olarak sosyal medya platformlarında bilgi doğrulamayı kaldıran Meta'nın CEO'su Mark Zuckerberg ve sahip olduğu Washington Post'un (WP) gazetesinin amala Harris'i desteklemesini durduran Amazon'un CEO'su Jeff Bezos da vardı.

Metrelerce ötede Avrupa'nın en zengin adamı, LVMH lüks mallar imparatorluğunun başı Bernard Arnault, Hindistanlı zengin Mukesh Ambani ve Apple'ın CEO'su Tim Cook vardı. Diğer teknoloji CEO'ları gibi, toplantı öncesinde Trump'a 1 milyon dolar bağışta bulunmuşlardı. Bu isimler, Ticaret bakanı adayı Howard Lutnick ve Hazine Bakanı adayı Scott Bessent gibi kendi sektörlerinde milyarder olan kabine adaylarıyla beraberdi.

Lutnick, yemin törenin yapıldığı Kongre Binasında yaptığı konuşmada, "Trump güçtür," dedi. "O gücün ta kendisidir."

Konuşma için Lutnick'i, Musk takip etti. Musk, Trump'a "altın çağ"ı başlatmasında yardımcı olma sözü verdiğinde salonda gür bir alkış koptu. Milyarder ayrıca, kalabalığa, birçok gözlemci tarafından faşist selamına benzetilen iki düz kol hareketi yaptı.

Kurumsal gücün törensel gösterileri, Trump'ın çekirdek 'Maga' destek tabanındaki bazı üyeler tarafından sert bir şekilde eleştirildi. Trump'ın eski baş stratejisti Steve Bannon, bu hafta Musk'a ve başkanın yörüngesindeki teknoloji devlerine saldırdı. Bannon, Biden'ın onları “oligarklar” olarak adlandırmasını yineleyerek bu teknoloji devlerinin “Demokrat Parti ve kolay para lordları tarafından yaratıldıklarını” iddia etti.

Diğer taraftan Demokratlar da Trump'ın popülist kimliğini baltalamak için yemin törenindeki görüntüyü kullanmakta gecikmediler. Demokratik Ulusal Komite’ye göre, Trump, “milyarderleri ön sıralara davet ederken kendi destekçilerini kelimenin tam anlamıyla dışarıda ve soğukta bırakarak” aslında, her zaman “kendisini ve ultra zengin destekçilerini Amerikan halkının önüne koyduğunu” göstermiş oldu.

Pazartesi günü Trump destekçilerinin, kapalı alana taşınan yemin törenini izlemek için toplandıkları Capital One Arena'ya, milyarderlerin katılımı, MAGA taraftarlarının çoğu tarafından büyük ölçüde memnuniyetle karşılandı.

Minnesota'lı çiftçi Cherry Fiedler, teknoloji milyarderlerinin öne çıkmasının “tüm sansürün ortadan kalkacağı” anlamına gelmesini umduğunu söyledi. Ayrıca Trump'ın kazanmasının ardından dünyanın en büyük şirketlerinde çeşitlilik, eşitlik ve kapsayıcılık politikalarının da kaldırılacağını öngördü.

Missouri'den bir muhasebeci olan ve tören için Washington'a seyahat eden Paul Kirby, "Bu iş liderlerinin çoğu . . . Trump'a karşıydı," diye ekledi. "Tüm bu liderler şimdi diz çöküyor . . . [Trump] iktidar koltuğunda, güç geri onda."

**
Bulut sermayesinin iktidarı mı?

Başkan Joe Biden'ın ABD'nin teknoloji milyarderlerinden oluşan bir " oligarşiye " dönüşeceği yönündeki keskin uyarısı, Donald Trump'ın ikinci dönemi için düzenlenen yemin töreninde, dünyanın en zengin isimleri kürsünün önüne oturduğunda daha somut hale geldi.

Dünyanın en zengin ismi Elon Musk, Trump'ın kampanyasının son bölümünde benzeri görülmemiş, aktif bir rol üstlendi ve bir süper PAC aracılığıyla yaklaşık 200 milyon dolar harcadı. Musk, yeni yönetimde, hükümeti yeniden şekillendiren yeni bir role sahip ve kürsüde Amazon'un kurucusu Jeff Bezos da onun yanında. Her iki ismin şirketlerinin federal hükümetle muazzam sözleşmeleri var.

Bu isimlerin yanında, yakın zamanda şirketini Trump'ın öncelikleriyle uyumlu hale getiren ve Trump'ın kendisini hapse atmakla tehdit etmesinden altı aydan kısa bir süre sonra başkan seçilmesiyle ona yakınlaşan Meta CEO'su Mark Zuckerberg de yer alıyor. Meta, Amazon ve OpenAI CEO'su Sam Altman, Trump'ın göreve başlama fonuna 1 milyon dolar bağışladı.

Yemin töreni, milyarderlerin yeni yönetimde alışılmadık derecede doğrudan bir role sahip olacağını gösteriyor. Biden'ın "oligarşi" kelimesini kullanması tesadüf değil. Bu, Trump'ın uzun zamandır sıcak bir şekilde bahsettiği Rusya'daki hükümet biçimine doğrudan bir gönderme. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, aşırı zenginlerin servetini koruyor ve onları kontrol altında tutuyor. İleride Amerika'da tersi olabilir mi? Bulut sermayesi ve teknoloji devleri Amerikan toplumunu daha fazla kontrol etme fırsatı bulur mu?

Yeni bir zenginlik düzeyi

ABD'deki eşitsizlik aslında Biden'ın görev süresinin büyük bölümünde azaldı ve 10 yıl öncesine göre biraz daha düşük olsa da tarihsel olarak hala oldukça yüksek.

En son ABD Merkez Bankası verilerine göre, Amerikalıların en zengin %0,1'i (yaklaşık 131.000 hane) geçen sonbahar itibarıyla ülke servetinin yaklaşık %14'üne, yani 22 trilyon dolardan fazla servete (hisse senedi, tahvil, gayrimenkul ve diğer varlıklara) sahip. Bu oran, yirmi yıl önce %10'du.

Aynı verilere göre, ABD nüfusunun en alt yarısı (yaklaşık 65 milyon hane) ulusal servetin yalnızca %2,4'üne, yani yaklaşık 4 trilyon dolara sahip.

Örneğin Musk, Bloomberg Milyarderler Endeksi'ne göre 450 milyar dolar değerinde. 242 milyar dolar değerindeki Bezos ve 212 milyar dolar değerindeki Zuckerberg de yeni zirvelere ulaştı. Dünyada 200 milyar dolardan fazla servete sahip tek kişiler onlar. Dünyanın en zengin 10 kişisinden ikisi hariç hepsi teknoloji devi.

Patlayan refah seviyeleri, Demokratları ABD vergi yasasını serveti hedef alacak şekilde yenilemeye yöneltti. Massachusetts Senatörü Elizabeth Warren, Demokrat başkanlık adaylığı için başarısız olan 2020 kampanyasında bir servet vergisi önerdi. Geçtiğimiz yıl 10 eyaletteki Demokratlar servet vergileri oluşturmaya çalıştı ancak başarısız oldu. Demokrat eğilimli birkaç eyalet, gelir eşitsizliğini ele almanın bir yolu olarak 1 milyon dolardan fazla kazananlara daha yüksek vergiler uyguluyor.

Oligarşiyi yok edeceğini iddia eden bir oligark

Trump, Başkan Yardımcısı JD Vance (muhafazakar Silikon Vadisi milyarderi Peter Thiel ile birlikte girişim sermayedarı olarak çalışmıştı ) ve yakın çevresindeki isimler, kendilerini halk adamı olarak tanımlıyor, iktidarı çıkar gruplarından ve elitlerden geri alıp Amerikalılara iade etme sözü veriyorlar.

Muhafazakar düşüncenin önde gelen isimlerinden Turning Point USA kurucusu Charlie Kirk, defalarca kez, ABD hükümetini, kendi askeri ve mali çıkarları uğruna vatandaşların iradesini reddeden bir "oligarşi" olarak tanımladı.

Trump, elbette, kendisi bir milyarder. Ve konuşmaları, her zaman milyarder odaklı bir popülizm biçimini ifade ediyor. O ve müttefikleri, geniş bir entelektüel elit yelpazesinin -avukatlar, yöneticiler, gazeteciler ve akademisyenler- ülkenin alt ve orta sınıfını geride tuttuğunu ve zengin girişimcilerin onları özgürleştirebileceğini savundu.

Bu gerginlik, Perşembe günü Trump'ın Hazine Bakanlığı adayı Scott Bessent'in onay duruşması sırasında ortaya çıktı. Vermont'lu Demokrat Senatör Bernie Sanders, ülkedeki yüksek düzeydeki servet eşitsizliğine ve mega zenginlerin sosyal medya üzerindeki kontrolüne dikkat çekti. Sanders, Bessent'e "Başkan Biden'ın Amerika'da bir oligarşinin şekillendiği yönündeki görüşüne katılıyor musunuz?" diye sordu.

Bessent, "Saydığınız milyarderler parayı kendileri kazanıyor" diye cevap verdi. Hedge fon yöneticisi olan Bessent, Trump'ın kabinesine seçtiği milyarderlerden biri.

Amerikalılar milyarderlerin etkisine şüpheyle yaklaşıyor

Musk ve diğer aşırı zengin teknoloji yöneticilerinin ülke siyasetine giderek daha fazla dahil olması kamuoyunun dikkatini çekmiş olsa da, bu illa ki olumlu bir şekilde olmuyor.

Associated Press ve NORC Kamu İşleri Araştırma Merkezi'nin yaptığı bir anket, Amerikalıların %60’ının, başkanın hükümet politikaları konusunda milyarderlere güvenmesinin biraz kötü veya çok kötü olacağına inandığını ortaya koydu.

Bu duygu, bu ayın başlarında yapılan ankete göre Demokratlar arasında daha belirgindi. Cumhuriyetçiler, milyarderlerin başkanlara tavsiyede bulunmasına daha az şüpheyle yaklaşıyordu; %44'ü güçlü bir görüşe sahip değildi ve yaklaşık %20’si bunun biraz veya çok iyi olacağını söylüyordu.

Rusya örneği

Modern zamanlarda “oligark” terimi en çok Rusya ile ilişkilendiriliyor. 1990'lı yıllarda Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından, Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin döneminde devlet sanayilerinin özelleştirilmesinden yararlanan bir grup iş adamı, büyük hisseleri hızla satın aldı.

"Oligarklar" olarak anılmaya başlandılar ve Putin 2000 yılında iktidara geldiğinde, milyonlarca sıradan Rus çalkantılı ekonomi koşullarıyla boğuşurken, onlar hem muazzam bir servet hem de güç biriktirmişlerdi.

Putin göreve geldikten sonra Kremlin'de kapalı kapılar ardında düzenlenen toplantıda üst düzey oligarklarla bir araya geldi ve onlara bir teklifte bulundu: Siyasete bulaşmayın, servetinize dokunulmasın. Hapse girmeyen veya ölmeyen Rus oligarklar, aşırı zengin oldular ve büyük ölçüde Putin'in kontrolü altında kaldılar.

ABD'deki risk

ABD, güçlü bir ekonomi ve dayanıklı kurumlara sahip Rus tarzı oligarşiden çok uzakta. Risk şu ki, servet dağılımı giderek şirket yöneticilerinin hükümetle olan ilişkilerine göre belirlenirse, bu eşitsizliği artırabilir ve çoğu kişi için durgunluğa yol açabilir. Rusya'nın ibretlik hikayesi budur.

Bazıları, Trump'ın göreve başladığı şu günlerde ABD'de bunun olmaya başladığından endişe ediyor. Trump'ın ilk döneminde çekişerek geçirdiği ve göreve geri dönerse hesap soracağına yemin ettiği teknoloji sektörüne bir bakın:

Google ve Microsoft'un her ikisi de Trump’ın yemin töreni fonuna 1 milyon dolar bağışladı. Zuckerberg, zengin Cumhuriyetçi bağışçılarla birlikte bir resepsiyona ev sahipliği yapacak. Microsoft'un CEO'su geçtiğimiz hafta Başkan Trump ve Yardımcısı Vance ile Trump'ın Florida’daki merkezi Mar-A-Lago'da bir öğle yemeğine katıldı. Amazon da yakın zamanda Trump'ın eşi ve yeni first lady Melania Trump hakkında bir belgeselin özel haklarını satın aldı.

Dünyanın en zengin insanlarını inceleyen Dartmouth Koleji sosyologlarından Brooke Harrington, Trump'ın yeni nesil teknoloji destekçilerine "broligarklar" adını verdi. Harrington, teknoloji devlerinin yükselişiyle ilgili olarak, "Dünyanın hiçbir yerinde demokrasi için iyi olmayacak," dedi, "Çünkü esasen o kadar çok servet edindiler ki, tek tek ulusların hükümetlerinden daha güçlüler."


Bu yazı, Financial Times’da, 20 Ocak 2025 tarihinde “He is power: Billionaires line up for Donald Trump’ inauguration” başlığıyla; AP’de, 21 Ocak 2025’te “Trump, a populist president, is flanked by tech billionaires at his inauguration” başlığıyla ve yine AP’de, 17 Ocak 2025’te “As Biden warns of an ‘oligarchy,’ Trump will be flanked by tech billionaires at his inauguration” başlığıyla yayınlanan yazılardan özetle hazırlanmıştır. Metinde editoryal düzenleme yapılmıştır.