MEKSİKALILAR tek parti yönetiminin tehlikelerini biliyor. Ülke 2000 yılında yolsuzluk, eşitsizlik ve siyasi baskıyla tanımlanan Kurumsal Devrimci Parti (PRI) yönetimindeki yetmiş yıllık dönemden çıkmıştı. Ancak 2 Haziran 2024'de yapılan seçimlerde halk, iktidar partisi Morena'ya PRI'nin düşüşünden bu yana görülmemiş bir siyasi güç verdi. Morena ve koalisyon müttefikleri PRI'ye kıyasla daha az disiplinli ve monolitik bir yapıya sahip olsalar da Meksika için hâlâ ciddi bir tehlike oluşturuyor. Şimdi gözler ülkenin bir sonraki başkanı, bu göreve gelen ilk kadın olan Claudia Sheinbaum'un siyasi cesaretine çevrilmiş durumda.

Sheinbaum'un başkanlığı kazanması sürpriz olmadı. Sheinbaum aylardır anketlerde 20 puanlık bir üstünlük sağlamış ve görevden ayrılan başkan Andrés Manuel López Obrador'un desteğini arkasına almıştı. Ancak çok az kişi Morena'nın bu kadar baskın olmasını bekliyordu. İktidardaki koalisyonun alt meclisteki 500 sandalyenin 346 ila 380'ini kontrol etmesi muhtemel; bu da anayasayı değiştirmesine olanak tanıyan süper çoğunluk demek. Üst mecliste ise 128 sandalyenin en az 82'sine sahip, yani süper çoğunluktan üç eksiği var (Meksikalıların parti değiştiren milletvekillerine verdiği isimle, birkaç "çekirge" sayesinde muhtemelen süper çoğunluğu kazanacak). Morena'nın koalisyonu ayrıca şu anda 32 valiliğin 24'ünü yönetiyor ve 32 eyalet kongresinin en az 22'sinde süper çoğunluğa sahip.

Yatırımcılar Morena'nın ezici üstünlüğüne, dolar karşısında %4 değer kaybeden peso ve %6 değer kaybeden hisse senetlerini satarak tepki gösterdi. Yatırımcılar, hükümetin elde ettiği süper çoğunluğu kullanarak Meksika'da iş yapmayı zorlaştıracak ve demokrasinin altını oyacak anayasal değişiklikler yapmasından endişe duyuyor.

Yatırımcılar korkularında haklı görünüyorlar. Seçimlerden hemen sonra López Obrador, şubat ayında sunduğu gündemi yasalaştırmak için süper çoğu kullanmaktan bahsetti. Bu düzenlemelere göre; Yüksek Mahkeme yargıçları ve seçim kurullarının başkanları halk oylamasıyla atanacak; birçok bağımsız kurum lağvedilecek; ordu ulusal polis gücünün kontrolünü ele geçirecek; güya bağımsız enerji düzenleyicileri bakanlara hesap verecek. Hidrolik kırma, açık ocak madenciliği ve genetiği değiştirilmiş mısır ithalatı yasaklanacak. Cömert emeklilik yardımları daha da artırılacak, ancak kasadaki para yetersiz.

Bu anayasal revizyon Meksika'nın sorunlarını daha da ağırlaştıracak gibi duruyor. Ülke zaten yabancı yatırım çekmekte zorlanıyor. Popülist bir yargı ve düzenleyici sistem sermayeyi daha da uzaklaştıracak. López Obrador'un görevde geçirdiği altı yıl, kısmen polisin militarizasyonu nedeniyle ülke tarihinin en kanlı yılları oldu. Meksika'nın devlete bağlı üreticileri kayıran enerji politikası, ülkenin ABD ve Kanada ile olan hayati serbest ticaret anlaşmasını tehdit ediyor. Bu şirketler tarafından açılan bir dava halihazırda askıda bekliyor.

López Obrador bu yasa tasarılarından bazılarını eylül ayında Kongre'den geçirme şansına sahip olacak çünkü parlamento üyeleri, Sheinbaum'un göreve başlamasından bir ay önce, 1 Ekim'de görevlerine başlıyorlar. Ancak Obrador, hepsini meclisten geçirmekte zorlanacaklar. Geri kalanları yasalaştırmak ise Sheinbaum’a düşecek.

Sheinbaum direnmeli. İktidara giden yolu kolaylaştıran adama karşı durması pek mümkün görünmeyebilir. Zayıf da olsa umutlu olunmasının sebebi ise kendi siyasi sicili. Zira Sheinbaum, Mexico City belediye başkanlığı görevinde, López Obrador’un devlet başkanlığından daha yetkin, daha uluslararası ve daha pragmatik bir profil sergiledi. Seçim gecesi demokrasiyi koruyacağına, ülkesini bütün Meksikalılar için yöneteceğine, ABD ile birlikte çalışacağına, yatırımları ve iş dünyasını destekleyeceğine söz verdi.

López Obrador'un kötü ve popülist planlarından vazgeçmesi, ülkesinin olduğu kadar Sheinbaum’un da uzun vadeli çıkarına olacak. Sheinbaum'a büyük bir mali açık ve durgun bir ekonomi miras kalıyor. Yakında, Morena'nın büyük zaferini destekleyen ve görevdeki popülaritesini destekleyecek olan yeniden dağıtım politikalarına devam edemeyeceğini görecektir. Kampanya sırasında akıl hocası López Obrador'un mirasını korumaktan bahsetti. Ama Sheinbaum kendi mirası hakkında düşünse iyi olur!


Bu yazı, The Economist’de, 6 Haziran 2024 tarihinde “Morena’s landslide win threatens to take Mexico down a dagerous path” başlığıyla yayımlanmıştır. Çeviri yapılırken yazının belirli kısımlarında editoryal düzenleme yapılmıştır.