Güney Amerika Ülkesi Ekvador’da 35 yaşındaki işadamı Daniel Noboa, ülkenin en genç devlet başkanı seçildi. Ekvador Ulusal Seçim Konseyi(CNE)’ne göre Ulusal Demokrasi Hareketi adayı sağcı Noboa oyların yüzde 51’ini, solcu Halk Devrimi adayı Luisa Gonzalez ise yüzde 47,9’unu aldı.

Solcu Gonzalez, aynı zamanda sürgündeki eski Başkan Rafael Correa'nın adayıydı. Gonzalez, taraftarları önünde yaptığı konuşmada yenilgiyi kabul ederek, Noboa'yı kampanya vaatlerini yerine getirmeye çağırdı. Deneyimsiz bir politikacı ve muz ticaretine dayanan bir servetin varisi olan Daniel Noboa, ülke tarihinde eşi benzeri görülmemiş şiddet olaylarının ortasında çelik yeleğini üzerinden hiç çıkarmadan seçim kampanyasını yürüttü.

Seçim gecesi zafer konuşması yapan Noboa ise; "Yarın yeni bir Ekvador için çalışmaya başlıyoruz; şiddet, yolsuzluk ve nefretle ciddi şekilde hırpalanmış bir ülkeyi yeniden inşa etmek için çalışmaya başlıyoruz”. “Yarından itibaren umutla çalışmaya başlayacak. Yarından itibaren Daniel Noboa yeni başkanınız olarak çalışmaya başlıyor" dedi.

 Ekvador'daki ABD büyükelçiliği de Noboa'yı tebrik eden bir tweet attı ve "Ekvadorluların seçim sürecinde demokrasiye olan bağlılıklarını vurguladı"

Ekvador'un en zengin adamı ve beş kez başkan adayı olan Alvaro Noboa'nın Y kuşağı oğlu Noboa, ağustos ayındaki ikinci turda sürpriz bir şekilde aday oldu. Sakin ve tartışmasız tarzı, özellikle seçmenlerin üçte birini oluşturan 18 ile 29 yaş arasındaki seçmenler arasında onu popüler kıldı. Harvard Kennedy Okulu mezunu Noboa, kampanyasını istihdam yaratmaya ve ekonomiye odakladı. Yeni işletmeler için vergi muafiyetleri ve teşvikler önermenin yanı sıra daha fazla yabancı yatırım çekme vaadinde bulundu. Nobao’nun en büyük vaadi ise uyuşturucu çeteleri ve şiddetini sonlandırmak oldu.

Ekvador, koronavirüs salgını nedeniyle büyük bir mali darbe aldı ve birçok işçi ailelerinin geçimini sağlamaya yetecek kadar para kazanmakta zorlanıyor. Başkanlık seçimi, Ekvador'u küresel uyuşturucu ticaretinde önemli bir oyuncuya dönüştüren ve uluslararası suç grupları ve yerel çetelerin şiddet dalgasına maruz kalan 17 milyondan fazla kişinin yaşadığı ülkede halkın ‘değişim’ arzusunun sinyalini verdi.

Gonzalez, Noboa ile birlikte çalışacağına söz verdi. "Bize oy vermeyenleri de tebrik ediyoruz, çünkü seçtikleri aday kazandı ve biz de Ekvadorlular olarak onları kucaklıyoruz" dedi. “Ve elbette aday olan ve şimdi Başkan seçilen Daniel Noboa'yı da en derin tebriklerimizle kutluyoruz çünkü bu demokrasidir. Hiçbir zaman bir şehri ateşe vermek için çağrı yapmadık, dolandırıcılık diye bağırarak dışarı çıkmadık.” dedi.

Noboa, yasama dönemi devam ettiği için Mayıs 2025'e kadar görevde kalacak. Bu süre zarfında, uyuşturucu endüstrisinin acımasız bir rekabet içinde olduğu; aynı zamanda devlete karşı da güçlerini birleştiren uluslararası gruplarla hesaplaşmak zorunda kalacak.

Çünkü ülkede bir süredir komşusu Kolombiya’dakine benzer şekilde uyuşturucu çetelerin kendi aralarındaki çatışma görüntülerine sahne oluyor. Haber bültenlerinde düzenli olarak kafa kesmeler, araba bombalamaları, polis suikastları, köprülerden sarkıtılarak öldürülen genç erkekler ve evlerinin veya okullarının önünde vurularak öldürülen çocuklar sıkça yer alıyor.

Son yıllarda Kolombiya'nın ülkenin en büyük sol gerilla grubuyla bir barış anlaşması yapması yüzünden; Ekvador, Meksika kartelleri ve Arnavut çetelerinin giderek güçlendiği bir uyuşturucu kaçakçılığı endüstrisinin hakimiyetine girdi. Özellikle Ekvador’un, Pasifik kıyısındaki limanları, Avrupa'ya kaçırılan kokain için önemli bir aktarma noktası haline geldi.

Ağustos ayında, bir başkan adayı olan Fernando Villavicencio'ya düzenlenen suikast, tarihinin belki de en şiddetli seçim sezonunda sandık başına giden ulus için travmatik bir olaydı.

Organize suçlarla hükümet arasındaki bağlantılar olduğunu açıkça söyleyen Villavicencio'nun yanı sıra bu yıl 5 siyasetçi daha öldürüldü. Villavicencio'yu öldürmekle suçlanan 7 kişi hapishanede ölü bulundu. Bu olaylar Ekvadorluların değişim arzusunu yalnızca keskinleştirdi.
Ancak Noboa, başkan olmasına rağmen kongrede yeterli çoğunluğa sahip olmadığı için çeşitli ittifaklara girmek zorunda kalacak. Noboa’nın bir koalisyon hükümeti kurmasının büyük olasılıkla uzun zaman alacağını ve bunun ideolojik olarak tutarsız ve öngörülemez olacağı kesin. 

Buna rağmen Noboa, kampanya sürecinde sol-sağ ayrımını aşmaya çalıştı ve arkadaşı Verónica Abad'ı başkan yardımcısı olarak seçmesi birçok kesimin kafasını karıştırdı. Çünkü Abad, kürtaja, feminizme ve LGBTQ'ya karşı konuşan sağcı bir iş-yaşam eğitimci/koçu. ABD’de Donald J. Trump ile Brezilya'nın eski aşırı sağ başkanı Jair Bolsonaro'nun politikalarına destek veren bir isim.

Bu durum Noboa hükümetinin gerçek bir karmaşaya dönüşeceğini gösteriyor. Ancak kısa bir süreliğine başkan olan ve salt çoğunluğu sağlayamayan Noboa’nun Ekvador'u istikrarsızlaştıran ve onu Latin Amerika'nın en şiddetli ülkelerinden biri haline getiren suçla mücadeleye öncelik vermek için yeterince zamanın olmayacağını gösteriyor.

Noboa’nın zor görevi: Güvenlik

Ekvador'da şiddet, yaklaşık üç yıl önce kokain kaçakçılığıyla bağlantılı suç faaliyetlerinde artışla birlikte patlak verdi. Lasso hükümetinin bu sorunla mücadele etme konusundaki yetersizliği, Ağustos ayında başkan adayı ve yolsuzlukla mücadele savunucusu Fernando Villavicencio'nun öldürülmesiyle açıkça ortaya çıktı.

 O zamandan bu yana diğer politikacılar ve siyasi liderler öldürüldü veya kaçırıldı, başkent Kito da dahil olmak üzere birçok şehirde bombalı araçlar patladı ve mahkumlar hapishanelerde isyan çıkardı. En dikkat çekici olan olay ise az önce yukarıda ifade ettiğimiz gibi Başkan adayı Villavicencio cinayetinde şüpheli olan 7 adamın gözaltındayken öldürülmüş olmasıdır.

Lasso hükümetinde şiddet içeren ölümler hızla arttı ve 2022'de 4.600'e ulaştı; bu, ülkenin tarihindeki en yüksek sayı ve 2021'deki toplamı ikiye katladı. Ekvador Ulusal Polisi, 2023'ün ilk yarısında şiddet içeren ölümlerin 3.568 olduğunu açıkladı. Şiddet olaylarındaki artış komşu Kolombiya ve Peru'da üretilen kokain kaçakçılığıyla bağlantılı. Meksika, Kolombiya ve Balkan kartelleri Ekvador'da kök salmış durumda ve yerel suç çetelerinin yardımıyla faaliyet gösteriyor. 

Çete şiddeti, Ekvador hapishane sistemi içinde cinayetlere ve korkunç katliamlara yol açtı. Bu şiddet daha sonra sistemin dışına ve sokaklara yayıldı. Cinayetler Lasso hükümeti döneminde iki kattan fazla arttı. Şiddetin bir kısmını kışkırtmakla suçlanan Meksika, Kolombiya ve Arnavut kökenli suç grupları olsa da faillerin neredeyse tamamı Ekvador vatandaşı ve Ekvador'un yerel çeteleri olduğu için, çatışmanın dinamiklerini herhangi bir yabancı etkiden daha fazla yönlendiriyorlar.

Başkan seçilen Noboa'nın siyasi kariyeri, 2021'de Ulusal Meclis'te sandalye kazanması ve Ekonomik Kalkınma Komisyonu'na başkanlık etmesiyle başladı. ABD eğitimli iş adamı, 18 yaşındayken bir etkinlik organizasyon şirketi açmış ve daha sonra babasının Noboa Corp. şirketine katılarak nakliye, lojistik ve ticari alanlarda yönetici pozisyonlarında görev almıştı. Babası Avaro Noboa, Ekvador'un ana mahsulü olan muzun yetiştirilmesi ve nakliyesiyle başlayan bir holding sayesinde Ekvador'un en zengin adamı oldu ve şu anda düzinelerce ülkede 128'den fazla şirketi bünyesinde barındırıyor.

Ekvadorluların çoğunun gurur duyduğu, dünyanın en iyi bilinen meyve markalarından biri olan ‘Bonita muzuna’ sahip olan muz imparatorluğuyla tanınıyor. Harvard eğitimli Noboa, Latin Amerika'nın en zengin ailelerinden birinden geliyor. Noboa ailesi çok çeşitli varlıklarının yanında; gübre, plastik, karton ve ülkenin en büyük konteyner depolama tesisine sahiptir. Noboa, aile kökenine rağmen kendi işinin olduğunu ve kişisel servetinin 1 milyon dolardan az bir değere sahip olduğunu belirterek kendisini diğerlerinden ayırmaya çalıştı.

2006'da Solcu Rafael Correa'ya kaybeden babası, solcu rakibinden sık sık "Komünist şeytan" olarak söz ediyordu. Ancak Noboa, doğrudan "correísmo"ya saldırmaktan kaçındı. Noboa'nın zaferi, seçmenlerin geleneksel siyasi ayrımlardan bıktığını gösteriyor. Noboa'nın partisi Ulusal Meclis'te kendi başına iktidar olmaya yetecek kadar sandalyeye sahip olmayacak. Başkan Noboa’nın Ilımlı tarzı Muhalif milletvekillerinin desteğini toplamak zorluklardan kaçınmanın anahtarı olacak.

Bu seçim, Ekvador’u bölgedeki en şiddetli ülkelerden biri haline getiren; uyuşturucu kaçakçılığının körüklediği Meksika'dan bile daha yüksek 4. en yüksek cinayet oranına sahip ve şiddet suçlarında artışın olduğu bir ortamda yapıldı. 

Dolayısıyla Noboa, hangi yöntemle olursa olsun ulusal güvenlikte hızlı bir iyileşme gösterirse popülaritesini artıracaktır. Nitekim El Salvador Cumhurbaşkanı Nayib Bukele’nin cinayetleri azaltma ve bunu başarabilmek için kamunun gücünü kazanma konusundaki mevcut başarısı, kısa vadeli güvenlik kazanımlarının mümkün olduğunu gösteriyor.
 

Pek çok insan bir buçuk yılın güvenlik ve uyuşturucu çeteleriyle mücadele konusunda ilerleme kaydetmek için yeterli bir süre olmadığından endişe ediyor, ancak belki de mevcut ivmenin devam etmesi için yeterince kısadır.

Yeni başkan, çoğunluğu siyasi muhaliflerle dolu, bölünmüş bir Kongre ile karşı karşıya; bu muhaliflerden bazıları, göreve geldiği ilk günden itibaren onu batırmaya çalışacak. Kamuoyu pek birleşmiş değil ve popüler protestolar önceki başkanların geri adım atmasına neden oldu.
Siyasi sorunların yanında Ekvador'un hala ciddi ekonomik sorunları var. Hükümet sosyal programlara veya güvenliğe daha fazla harcama yapamaz durumda. Mevcut ortamda daha fazla borç almak çirkin olacaktır.  Üstelik El Nino hava koşulları, küresel çatışmalar, yüksek gıda, yakıt ve gübre fiyatları vb. yüksek enflasyon koşullarını düşündüğümüzde Başkan Noboa’nın işi hiç de kolay değil.

Sonuç olarak, genç-yaşlı, zengin-fakir, şehir ve kırsal kesimde yaşayan Ekvadorluların kampanya boyunca evrensel bir talebi vardı: Güvenlik. Noboa'nın artık bu talebi karşılaması bekleniyor, ancak sorunun büyüklüğü ve başkanlık döneminin kısalığı, ABD eğitimli Ekvador'un en genç başkanı için bu hedefi imkansız hale getiriyor.

En iyi donanıma sahip bir başkanın bile Ekvador'un güvenlik krizini 18 ay içinde tersine çevirme şansının çok zayıf olduğunu düşündüğümüzde; Noboa’nın seçim sürecindeki güvenlik konusundaki önerileri tutarsız ve doğaçlama yaptığı hissini veriyor.