RUSYA - UKRAYNA SAVAŞI başlayalı iki buçuk yılı geçti. Sahadaki durum ise sertliğini korumakta ve yeni gelişmelere sahne oluyor. 6 Ağustos’ta Ukrayna ordusunun Rusya toprakları içerisindeki Kursk bölgesine girmesiyle savaşın boyutu ve rengi değişti. Ukrayna’nın Kursk saldırısı, tam da sahada savaşın sıkıştığı, iki tarafın savunma hatlarını geçmekte zorlandığı anda gerçekleşti ve savaştaki beklenmedik bir gelişme oldu. Ukrayna ordusunun Rusya’nın cephedeki hazırlıksız bölümüne girmesi ve ilerleme kaydetmesi, Ukrayna’nın istihbarat ve askeri güç olarak çok önceden bu operasyona hazırlandığını, Kursk’ta uzun süreli kalmayı planladığını göstermekte. Rus medyasında ilk etapta Ukrayna’nın Rus toprakları içerisinde provakatif eylemlerde bulunduğu, Ukrayna’nın Kursk’taki saldırılarının püskürtüldüğü yönünde haberler yapıldı ve Ukrayna’nın Kursk’taki bazı bölgeleri ele geçirdiği ilk birkaç gün duyurulmadı. Muhtemelen Kremlin sahadaki durumun netleşmesini bekledi ve Ukrayna birliklerinin Kursk’tan kısa sürede çıkarılma ihtimalini hesaba kattı. Fakat Ukrayna’nın Kursk’ta mesafe katetmesi ve Rusya’nın bölgedeki insanları tahliye etmesiyle birlikte Ukrayna’nın Kursk bölgesinde bazı bölgeleri işgal ettiği Rus kamuoyunda da açıklanmaya başlandı. 

 

Ukrayna’nın Kursk saldırısıyla beraber Ruslar savaşı daha fazla evinde hissetmeye başladı. Aslında Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla birlikte Kremlin ile Rus halkı arasında adı konulmamış bir anlaşma vardı. Kremlin bir bakıma Rus halkına siz bizi destekleyin ve normal hayatlarınıza devam edin demişti. Rus halkı da Kremlin’e pasif desteğini sağlamış ve sanki savaş çok uzakta yaşanıyormuş gibi hayatına devam ediyordu. Ukrayna’nın Kursk ve Belgorod bölgelerine saldırıları ve bölgedeki tahliyelerle birlikte Rus halkı savaşı daha fazla evinde hissetmeye başladı. 

 

Son bilgilere göre Ukrayna, Kursk bölgesi içerisinde 1294 km karelik bir alanı ve 100’e yakın küçük çaplı yerleşim yerini ele geçirmiş durumda. Kursk bölgesinin güneyinde yer alan Rusya içerisindeki Belgorod bölgesine de Ukrayna’nın sızma girişimleri ve saldırıları sürüyor. Her iki bölgede de binlerce kişi Rusya tarafından tahliye edildi.  

 

Ukrayna’nın Kursk bölgesine saldırıları tarihsel anlamlar da içeriyor. İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana ilk kez Rusya’nın topraklarının bir kısmı işgal edilmiş oldu. Kursk, İkinci Dünya Savaşı sırasında (Rusların tabiriyle Büyük Vatan Savaşı) Almanların Sovyetlere karşı son stratejik taarruz gerçekleştirdiği yerdi. Rus devleti ve kamuoyu da Ukrayna’nın Kursk işgalini Nazilerin işgali üzerinden retorikleştirdi. Putin, “Rusya, Donbas ve Kursk bölgesinde suç işleyen neo-Nazileri de yenilgiye uğratacak” açıklamasında bulundu.  Öte yandan Rusya’nın Ukrayna savaşı başladığından beri “Nazisizleştirme” (денацификация) ve “Ukrayna’yı Nazilerden arındırma” argümanı üzerinden retorik geliştirdiğini belirtmek gerekiyor. 

 

Ukrayna’nın Rusya topraklarına ve Kursk bölgesine girmesi beklenmedik olsa da Ukrayna açısından bazı riskleri de barındırmakta. Ukrayna’nın sınırlı askeri kapasitesini de hesaba katarsak, bu sınırlı kapasitesinin ve enerjisinin bir kısmını Kursk bölgesine aktarması, “Kiev neden böyle bir riske girdi?” sorusunu akıllara getirmekte. Bu kritik soru için şu yapısal nedenlerden söz edilebilir: Birincisi, ileride müzakerelere başlandığında, Kursk’ta ele geçirdiği bölgeler üzerinden Rusya ile toprak takası ve pazarlık yapmak. İkinci neden, Rusya’yı şaşırtarak Rusya’nın Donbas bölgesindeki ilerleyişini durdurmak. Üçüncüsü, uzun süredir -özellikle 2023 yazındaki başarısız karşı taarruzundan bu yana- sahada insiyatif alamayan Ukrayna’nın sahada bir şeyler yapabildiğini özellikle Batı’ya göstermek ve bu sayede Batı’nın yardımlarının devamlılığını sağlamak. Diğer bir neden ise Ukrayna toplumunda savaşın uzaması nedeniyle oluşan yorgunluğu bir nebze de olsa ortadan kaldırıp, Ukrayna’da toplumsal motivasyon sağlamak. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy de Kurs saldırısıyla birlikte, “Ukrayna ordusunun neler yapabileceğini gördüler” açıklamasında bulundu. Zelenskiy son açıklamasında ise “Ukrayna'nın savaşı sona erdirme planının bir parçası olduğu için Rus topraklarını elinde tutmayı planladığını” söyledi.  Ukrayna’nın Rusya topraklarına girmesi ve Kursk bölgesinin bir kısmını ele geçirmesi Ukrayna’nın kendi motivasyonunu sağlamak ve Rusya’nın imajına zarar vermek konusunda başarılı olsa da Rusya’nın Ukrayna’nın doğusundaki ilerleyişini şu ana kadar durdurmuş değil. Rusya Donetsk bölgesindeki köyleri ele geçirmeye devam etmekte. Ukrayna kamuoyunda da riskli Kursk hareketi ile ilgili olarak Zelenskiy’e yönelik bazı eleştiriler ortaya çıkmaya başladı ve operasyonun Ukrayna’nın Donbas’taki konumunu zayıflattığını belirten görüşler savunuluyor. Kiev’in Kursk hamlesinin stratejik hedeflerine ulaşıp ulaşmadığını söylemek için ise henüz erken. 

 

Kiev’in riskli Kursk hamlesinin amacına ulaşıp ulaşmadığı Ukrayna’nın olası müzakerelere kadar Kursk’ta ele geçirdiği bölgeyi elinde tutabilmesine bağlı. Diğer taraftan Kursk hamlesi savaşın hem uzamasına hem de geniş bir alana yayılmasına da neden oldu. Ukrayna’nın Kursk saldırısı sonrası müzakere olasılığı ortadan kalkmış durumda. Rusya’nın Ukrayna’nın Kursk’ta ele geçirdiği bölgeler tekrar kendisine dönmeden masaya oturması pek mümkün değil; çünkü bu Ukrayna’ya koz vermesi anlamına gelir ve masada Moskova’nın pozisyonunu zayıflatır. 

 

Diğer taraftan, savaşın genişlemesi ve uzamasıyla birlikte risk faktörleri de artmış durumda. Bunlardan birisi nükleer risk. Kursk bölgesindeki çatışmalar Kursk Nükleer Santraline yakın bir bölgede gerçekleşmekte. Ayrıca Ukrayna’nın Rusya içerisindeki Belgorod bölgesine sızma girişimleri ve Bryansk bölgesine saldırıları da devam ediyor. Byransk bölgesi ise Ukrayna, Rusya ve Belarus’un arasında yer alıyor. Burada çatışmaların büyümesi Belarus’un savaşa dahil olma riskini artırıyor. Belarus Devlet Başkanı Lukaşenko yakın zaman önce Ukrayna’ya ait insansız hava araçlarının Belarus hava sahasına girmesi sonrasında, “Ukrayna'nın provokasyonları cevapsız kalmaz ve Belarus güvenliğini sağlamak için gerekli tüm önlemleri alır” açıklamasında bulunmuştu. Belarus’un savaşa dahil olması ise Polonya’nın ve Baltık ülkelerinin de savaşa çekilmesine neden olabilir. Bundan dolayı yıpratma savaşına dönüşen ve daha geniş bir alana yayılan Rusya-Ukrayna savaşı gitgide daha fazla riskleri barındırmakta ve bölgesel savaşa dönüşme ihtimalini artırıyor.

Sonuç olarak, Ukrayna’nın Kursk’a girmesiyle birlikte müzakere olasılığı şimdilik ortadan kalkmış gözüküyor. En azından ABD seçimlerinden önce tarafların masaya oturması mümkün gözükmüyor. Zaten Kiev’in Kursk hamlesi de seçildiği takdirde savaşı bitireceğini söyleyen Trump’ın olası zaferiyle birlikte masaya oturulması ihtimaline karşılık Ukrayna’nın pazarlık masasında daha güçlü olması amacına yönelik bir hamle. Kursk operasyonunun başarıya ulaşması ise Ukrayna’nın müzakerelere kadar ele geçirdiği bölgeyi elinde tutmasına ve Rusya’nın Donbas’taki ilerleyişini durdurulabilmesine bağlı.