PARAGUAYLILAR 30 Nisan Pazar günü, yaklaşık seksen yıldır iktidarda olan sağcı Colorado Partisi'nden Santiago Pena’yı başkan seçtiler. 

Ekonomist ve eski Maliye Bakanı olan Santiago Pena, kullanılan oyların %43'ünü alarak seçimi kazandı. Rakibi, Concertacion merkez-sol koalisyonundan Efrain Alegre, %27,5 oy aldı. Seçim öncesi anketlere göre Alegre’nin seçimi kazanması beklenirken alınan oy büyük bir hayal kırıklığına neden oldu. Sonuçlar, seçimde yolsuzluk ve usulsüzlük tartışmalarını da beraberinde getirdi. Ancak iki parti arasındaki fark %15’in üzerinde, net bir sonuç olduğu için Pena’nın zaferine gölge düşüremedi.  Colorado Partisi, 1947'den bu yana neredeyse aralıksız (1 kez hariç) bir şekilde ülkeyi yönetiyor. Böylelikle Coloradolular, ülkedeki 80 yıllık iktidarlarını da pekiştirmiş oldu. 

Paraguay'ı 1947'den beri neredeyse kesintisiz olarak yöneten Colorado Partisi, Senato'daki 45 sandalyenin 23'ünü ve Alt Meclis'teki 80 sandalyenin 48'ini alarak Kongre'yi de kontrol edecek. Zira Colorado Partisi, alt meclis ve senato da çoğunluğu kazandı. Ayrıca parti, eyaletlerdeki 17 valilikten 15'ini kazandı. Beş yıllık görevine 15 Ağustos'ta başlayacak olan Pena, Paraguaylıları farklılıklarını bir kenara bırakıp yaşam standartlarını iyileştirmek için birlikte çalışmaya çağırdı.

Kamuoyu araştırmaları, Alegre ve Pena arasında sıkı bir yarış olduğunu göstermişti. Bununla birlikte, düzen karşıtı aday ve eski senatör Paraguayo Cubas, oyların yaklaşık %23'ünü alarak Alegre için alternatif olduğunu kanıtladı. Bu bağlamda Cubas’ın muhalefetin oylarını böldüğünden bahsedebiliriz. Paraguaylı seçmenler, son dönemde Latin Amerika'nın birçok ülkesinde gelişen “solcu hükümet/siyasetçilerin seçim başarısı” eğilimine meydan okuyarak, muhafazakar Colorado Partisi'ne ülkeyi yönetmesi için üst üste üçüncü kez toplamda 80. Yılı bulacak yetkiyi verdi.

Paraguay'ın 7,5 milyonluk nüfusunun yaklaşık 4,8 milyonu, beş yıllık görev süresinin ardından görevi bırakan Başkan Mario Abdo Benitez'in yerine, yeni başkanı seçmek için sandık başına gitti ve Seçime katılım % 63 ile gerçekleşti. Paraguaylı Seçmenlerin gündemi yaygın yolsuzluk, sarmal bir suç sorunu ve yoksulluktu. Ancak seçim aile değerleri ile LGBT ve eşcinsellik karşıtlığı üzerinden gerçekleşti.

En önemli iki ihracat kalemi, soya ve hidroelektrik enerjisinin azalmasına neden olan salgın ve kuraklıklar nedeniyle Paraguay ekonomisi son 5 yılda, yıllık ortalama sadece %1,2 gibi zayıf bir büyüme gösterdi. Ülke ekonomisi halen pandemi öncesi seviyelere dönemediği için yoksulluk ülkenin 7,5 milyonluk nüfusunun yaklaşık dörtte birini etkiliyor. Pena, ülkenin düşük vergi oranlarını değiştirmeden sosyal programlara, altyapıya ve konutlara daha fazla harcama sözü verdi. Yeni yönetim, Merkez Bankası’nın 2023'te %4,5'lik bir büyüme öngörmesiyle güçlü bir soya hasadına bel bağlamış durumda. Ancak Pena, mali açığı kapatmak için memur emeklilik sistemini elden geçirmek ve vergileri artırmak zorunda kalacaktır.

Seçim sonuçları, Avrupa Birliği ve Amerikan Devletleri Örgütü'nden (OAS) uluslararası gözlemciler tarafından temiz ilan edildi. Buna rağmen Alegre, Cubas ve dördüncü sıradaki aday Euclides Acevedo sonuçlara hızla itiraz etti. Göstericiler, başkent Asunción'da polisle şiddetli bir şekilde çatıştı; 100 kişi gözaltına alındı ve protestolar sona erdi. Ardından seçimi üçüncü bitiren Cubas tutuklandı. Başsavcılık tarafından çıkarılan tutuklama emrine göre Cubas, "huzuru bozmak" ve kamu malına zarar vermekle suçlandı.

Paraguay seçimlerinde en çok ön plana çıkan konu, kimin başkan olacağından daha çok Paraguay-Çin ve Paraguay-Tayvan ilişkilerinin seyrinin ne olacağıydı? Seçimi Pena’nın kazanmasıyla jeopolitik önem kazanan Tayvan ile yapılan ittifak ‘şimdilik’ güvende görünüyor. 

Pena, Tayvan ile ilişkilerini koruma sözü verdi. Bu durum, Paraguay’ın soya ve sığır etini Çin'e doğrudan satamayacağı anlamına geliyor. Ayrıca Paraguay’ın Çin’in Latin Amerika ülkelerine sağladığı milyarlarca dolarlık altyapı ve ekonomik destekten mahrum kalacağını gösteriyor. Buna rağmen Çin, Paraguay'ın ‘halen’ en önemli ticaret ortaklarından biri. Çünkü Güney Amerika ülkesi, tüketim malları, endüstriyel makine ve ekipmanlarının çok büyük bir kısmını Çin’den ithal ediyor. Bu ticaret dolaylı kanallardan gerçekleşiyor. Dolayısıyla ne Colorado Partisi ne de Pena’nın yeni yönetimi kaçınılmaz olarak Çin ile diplomatik ilişkiler kurmak durumundadır. 

“Hiçbir şey değişmeyecek!”

Muhafazakar Santiago Pena'nın Paraguay'daki ezici galibiyeti, uzun süredir iktidarda olan Colorado Partisi'nin iktidarını yeniden teyit etmekle kalmadı, aynı zamanda ABD tarafından yolsuzlukla suçlanan ve Pena’nın siyasi akıl hocası olarak görülen eski başkan Cartes’in gelecekteki rolü hakkında soru işaretlerini de gündeme getirdi. Bu durum Paraguay’da hiçbir şeyin değişmeyeceğini de gösteriyor.

Pena'nın siyasi akıl hocası, eski cumhurbaşkanı ve şuan Colorado Partisi lideri Horacio Cartes, geçtiğimiz günlerde yolsuzluk nedeniyle ABD tarafından yaptırıma tabi tutuldu. ABD Dışişleri Bakanlığı, ocak ayında yaptığı açıklamada, "Cartes, on yıldan fazla bir süredir, yasadışı yollarla elde ettiği servet ve nüfuzunu, siyasi ve ekonomik gücünü Paraguay kurumları üzerinde genişletmek için kullandı" dedi. Cartes hükümetinde Maliye Bakanı olan Pena'nın başkanlık kampanyası, rüşvet iddiaları ve ABD'nin terör örgütü olarak tanımladığı Hizbullah ile bağlantılı olduğu iddiasıyla Cartes'e karşı aldığı ekonomik yaptırım kararıyla sarsıldı. Colorado Partisi'nin başkanı olan Cartes iddiaları reddetti ve Pena bunları "asılsız" olarak nitelendirdi. Ancak Paraguay kamuoyu Pena'yı Cartes'ın sekreteri/personeli olarak tanımlıyor. Paraguaylılar, Pena'nın ABD'nin “önemli yolsuzluk” nedeniyle yaptırım uyguladığı eski başkan Horacio Cartes ile olan yakın bağlarını pek umursamamış görünüyor.

2013'ten 2018'e kadar Güney Amerika ülkesinin başkanı olan Cartes, Washington tarafından "yolsuzluğa karışmak", hükümet yetkililerine ve milletvekillerine rüşvet vermek ve terörizmle bağlantılı olmakla suçlanıyor. Cartes, Paraguay siyasetinde güçlü bir figür ve muhalefet üyeleri, Pena'yı Cartes'ın iktidarı elinde tutması için bir öncü olarak nitelendiriyor.

Pena’nın zaferi mi eski başkanın nüfuzu mu?

Gelinen noktada, ülke’de Pena’nın zaferinden daha çok eski başkanın nüfuzu sorgulanıyor. Cartes, pazar gecesi kutlama konuşmasını yaparken Pena'nın yanında durdu. Cartes, Pena'ya "Senin için bir araç olmak istiyorum," dedi. "Colorado Partisi'nin en iyi aracınız olacağından emin olmanızı istiyorum." Pena, Cartes hükümetinde Maliye Bakanı’ydı ve yakın zamana kadar eski başkana ait yerel bir banka olan Banco Basa'nın yönetim kurulu üyeliğini yaptı. Pena bir televizyon röportajında Cartes'in "Paraguay siyasetinde belirleyici bir figür olmaya devam edeceğini" söyledi, ancak 15 Ağustos'ta başkanlığı devraldıktan sonra "adalet sistemine sıfır müdahalesi" olacağını vurguladı. 

Cartes, seçim sürecinde Pena'nın adaylığını destekleyerek Colorado saflarında siyasi bölünmeleri ve mevcut başkan Mario Abdo Benítez ile de ayrışmayı tetikledi. Bununla birlikte, Abdo'nun düşük popülaritesi, partide ve ülkede etkisini sınırlamış görünüyor. Dolayısıyla Başkan Pena, göreve geldiğinde Cartes'a borçlu olarak göreve başlayacak.

Colorado ve sağcı parti adayları, kongre seçimlerinde ve valilik yarışlarında da güçlü bir performans sergiledi. Dahası bazı eyaletler, Colorado'da muhalefet rakiplerine karşı tarihi bir çoğunluk kaydettiği için siyasi olarak Cartes’in ağırlığı da perçinlenmiş oldu.

Tayvan: Seçim kampanyasında önemli gündem

Paraguay, Güney Amerika'da Tayvan ile diplomatik ilişkileri olan tek ülke ve bu bağlar seçim kampanyasında bir sorun haline geldi. Ülkede seçim kampanyası neredeyse ABD-Çin düellosuna sahne oldu. Seçime giden süreçte ekonomi, yolsuzluk iddiaları ve adayların Tayvan hakkındaki görüşleri belirleyici oldu. Paraguay, Çin'in kendi toprağı olarak gördüğü, demokratik olarak yönetilen ada ile resmi diplomatik bağlarını sürdüren 13 ülkeden biri. Dolayısıyla Pena, Çin karşıtı bir propaganda yürütürken; solcu rakibi Alegre, Çin ile diplomatik ilişkileri yeniden tesis edeceğini açıkladı. Alegre, büyük bir küresel alıcı olan Çin'e soya fasulyesi ve sığır eti satmayı zorlaştıran bu bağları eleştirmişti.  Pena, Tayvan ile bağlarını sürdüreceğini söylemişti.

Alegre, Pekin'in “tek Çin” ilkesi doğrultusunda Tayvan yerine Çin'i tanımayı düşüneceğini söyledi ve Paraguay'ın Tayvan tarafından yeterince ödüllendirilmeyen “birçok fırsatı kaybettiğini” belirmiş. Paraguay'ın Tayvan büyükelçisi Carlos Fleitas, "Paraguay için tarihi bir hata olur," demişti.
 
Pena seçimleri nasıl kazandı?

Peki Pena, ülkedeki seçimleri nasıl kazandı? Özetle Santiago Pena'nın seçim zaferi 5 faktörle açıklanabilir:

-Birincisi, Colorado partisinin 2,5 milyondan fazla üyeden oluşan bir destek tabanı ve genellikle organik bağlantıları var.

-İkincisi, Efraín Alegre üçüncü kez ana muhalefet adayı oldu. Siyaset kurumunun bir parçası olarak, seçmeni vaat edilen değişikliği getireceğine ikna edemedi. 

-Üçüncüsü, düzen karşıtı, popülist ve sağcı bir aday olan Paraguayo Cubas oyların yüzde 22,9'unu aldı. Statükodan bıkmış olanların çoğu ona oy verdi ve bu da Alegre için güçlü bir kayıpla sonuçlandı. 

-Dördüncüsü seçim ülkenin değişim ihtiyaçlarından daha çok ABD-Çin rekabeti ile Aile-LGBT tercihine zorlandı. Dolayısıyla muhafazakar değerleri olan bir toplumun siyasi tercihi, mevcut stataükoyu korumak oldu. 

-Beşincisi, Colorado Partisi'ndeki önemli isimlere yönelik ABD yaptırımlarına karşı parti içi muhalefet, Pena isminde mutabık kalmak zorunda kaldı. Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı, Paraguay'ın eski başkanı Horacio Cartes ve ülkenin şu anki Başkan Yardımcısı Hugo Velazquez'e yolsuzluk suçlamasıyla yaptırımlar uyguladı.

Seçimden sonra

Göreve gelirken yeni başkanın gündemindeki ana maddeler ekonomiyi istikrara kavuşturmak, vergi kaçakçılığını durdurmak ve yoksulluğu azaltmak olacak. 2018'den bu yana, yoksulluğun azaltılmasındaki on yıllık olumlu eğilim durdu. Pena'nın bu konudaki ana vaadi, ülkede 500.000 yeni istihdam yaratmak. Ekonomik fırsatlar elde etmek için politik olarak Çin tarafına geçmeye açık olan Alegre'nin aksine, Tayvan ile diplomatik ilişkiler Pena hükümeti altında sürdürülecek.

Pena'nın kongredeki üstünlüğü nedeniyle yasaları geçirme konusunda engellerle karşılaşma olasılığı düşük görünüyor. Bununla birlikte, parti içindeki iki grup Honor Colorado ve Fuerza Republica arasındaki gerilimler ve Coloradolular üzerinde liderlik mücadelesi, potansiyel sorunlar yaratabilir. Dolayısıyla Pena, söz konusu sorunlara karşı destek kazanmak için Cartes'in yardımına ihtiyaç duyacaktır.

Sonuç olarak Pena, şu anda Colorado Partisi başkanı ve aynı zamanda eski bir başkan olan siyasi akıl hocası Horacio Cartes'in gölgesinden çıkma zorluğuyla da karşı karşıya. Paraguay'ın en zengin iş adamlarından biri olan Cartes, yolsuzluk ve terörle bağlantılı olduğu iddiasıyla ABD'nin mali yaptırımları altında bulunuyor. Bu durum ABD ile ilişkileri bozabilir.

Bu bağlamda büyük oy farkına rağmen, seçimde ezici bir zaferden veya görevdeki Colorado partisi için güçlü bir ulusal destek mesajından söz edemiyoruz. Çünkü ülkede iktidar partisi içindeki bölünmeler de dahil olmak üzere oldukça parçalanmış bir Kongre ortaya çıkmış durumda. Her ne kadar Colorado Partisi kongrede ezici bir üstünlüğe sahip olsa da parti içi bölünmeler önemli bir sorun oluşturuyor. Ancak parti içindeki bölünmelerin, ABD’nin yaptırım açıklamaları nedeniyle rafa kaldırıldığı da söylenebilir. Yani sorunlar şimdilik ötelenmiş durumda.

Pena, tarım ve hayvancılık sektörlerinin ihracat pazarını Çin'e açma taleplerine rağmen Tayvan ile diplomatik ilişkilerini sürdüreceğini söyledi. Ancak Çin, Paraguay'ın en önemli ticaret ortaklarından biri. Çünkü Güney Amerika ülkesi, tüketim malları, endüstriyel makine ve ekipmanlarının çok büyük bir kısmını dışarıdan ithal ediyor. Santiago Pena ya da başka bir isim, Çin ile diplomatik ilişkiler kuracaktır. Paraguay, Tayvan ile diplomatik bağlarını muhtemelen sürdürecek. Ancak Paraguay'ın Çin emtia piyasasına erişimi kaçırdığına dair endişeler göz önüne alındığında, bu da yeniden müzakereye tabi olabilir.