XI JINPING, Komünist Parti lideri olarak üçüncü beş yıllık döneme hazırlanırken siyaset, iş dünyası ve toplumun kurallarını yeniden yazıyor. Ayrıca, iktidarı elinde tutmak için gerekli gördüğü başka bir projeyi de sürdürüyor: Parti'nin tarihini yeniden yazmak. Başkan Xi, ülkesine vazgeçilmez olduğunu, Çin'i küresel bir güç haline getiren Mao Zedong ve Deng Xiaoping’in miraslarını geliştirerek onlarla aynı konumda bir siyasi dev olduğunu göstermek istiyor.

8 Kasım'da, siyasi ve askeri seçkinlerden oluşan yaklaşık 370 üye, Parti Merkez Komitesi'nin yıllık toplantısı [Plenum] için Pekin'de bir araya geldi. Toplantı dört günlük. Gündemde tanıtımı yapılan tek konu, Parti tarihiyle ilgili yeni bir “çözüm”. Bu, Parti’nin 100 yıllık tarihinde üçüncü kez olacak. Birincisi 1945'te, ikincisi 1981'de Mao ve Deng için iktidardaki hâkimiyetlerini pekiştiren zaferlerdi. Başkan Xi'nin kendi tarafını güvence altına alma yeteneği, 2022'nin sonlarında yapılacak parti kongresinde iktidarını genişletmenin önündeki herhangi bir anlamlı muhalefeti bastırdığını gösteriyor. Washington'daki düşünce kuruluşu Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi'nden Jude Blanchette, söz konusu “tarihi çözüm”ün "olağanüstü bir güç gösterisi" olacağını belirtiyor. 

Plenum, Merkez Komitesinin beş yıllık kongreden önceki sondan ikinci toplantısı ve kongrenin tonunu belirlemek için kritik önemde. Gelecek yılki etkinlik, Başkan Xi'nin liderliğinin on yılına damga vuracak. (...) Xi, geçen yıldan beri, eleştirileri susturmak, potansiyel rakipleri saf dışı etmek, güvenlik aygıtını temizlemek, siyasi müttefikleri desteklemek ve düzenleyicileri büyük özel şirketlere salarak partinin gücünü göstermek için yoğun bir çaba sarfediyor. Kongreden önce, muhtemelen Mart 2023'te ulusal yasama meclisinin bir toplantısında emekli olması beklenen üst düzey yetkililerin yerine (gizli olarak) yenilerini belirleyecek. Aralarında yeni bir başbakan ve iç güvenlik şefi de var.

“Tarihi çözüm”le ilgili metin, üst düzey yetkililer arasında paylaşıldı; ancak içerik, genel kurulun sona ereceği 11 Kasım’a kadar kamuoyuna açıklanmayacak. Başkan Xi'nin konuşmaları ve resmi yorumcuların yazıları, “tarihi çözüm”ün içeriğiyle ilgili ipuçlarına işaret ediyor. Metnin Parti’nin başarılarının altını çizmesi, Mao'nun saldığı korkuları en aza indirmesi ve nihayetinde Mao-Deng-Xi üçlüsünün aynı vizyonu paylaştığını öne sürmesi bekleniyor. Mao ve Deng'in yönetimleri, Xi'nin “yeni döneminin” başlamasından önceki temel ön aşamalar olarak sunulacak. Mao, yabancı güçler tarafından bir asırlık bir aşağılanmanın ardından Çin halkının “ayağa kalkmasına” yardım etti. Deng, Çin'e yüzyıllarca süren yoksulluktan sonra “zengin olma” yolunu açtı. Şimdi Xi, Çin'in "güçlenmesine" yardım ediyor. Sonuçta “tarihi çözüm”, Xi'nin sosyal, ekonomik ve ulusal güvenlik zorluklarını yönetmedeki makul liderliğini selamlayacak.

Başkan Xi'nin selefleri “çözüm”lerinde tarihi farklı şekillerde kullandılar. 1945'te Mao, kendisini sorgulanmaz bir lider olarak konumlandırabilmek için düşmanlarını geçmiş hatalarından dolayı suçlayarak onların tasfiyesini haklı çıkarma yolunu seçti. 1981'de Deng'in tarih çözümü, Mao'nun ciddi hatalar yaptığını ve 1966-76 Kültür Devrimi'nin kaosa neden olan “ağır bir gaf” olduğunu öne sürdü. Deng, Mao'yu temkinli bir şekilde eleştirerek partiye halk desteğini yeniden sağladı ve serbest piyasa reformlarını sürdürmek için elini güçlendirdi.

Ancak tarih, Başkan Xi'ye farklı bir meydan okuma sunuyor. Parti’nin sol kanadında, uzun süredir kahramanlarının yeniden canlandırılması için heyecanlanan, aynı zamanda yolsuzluk ve eşitsizlik gibi sorunlardan sorumlu tuttukları Deng'i eleştiren neo-Maoistler yer alıyor. Sağdaysa (çok özel olarak) Çin'in Mao tarzı bir diktatörlüğe doğru kaymasından ve Deng'in reformlarına olan bağlılığını kaybetmesinden endişe duyanlar var.

Xi ne Mao ne de Deng'in diğerini "reddetmek" için kullanılmaması gerektiğini deklare etti. Ne hatalarla, çelişkilerle dolu bir tarih; ne de tek adam yönetimiyle ilgili soru işaretleri yaratan bir tarih istiyor. Sovyetler Birliği'nin çöküşünü, Lenin ve Stalin'in mirasını korumadaki başarısızlığın hızlandırdığına inanıyor. “Tarihsel nihilizme” -esas olarak partinin geçmişini olumsuz bir şekilde aktaran her şeye- karşı şiddetle mücadele ediyor. Mao'nun hatalarını ortaya seren ve bir zamanlar hoşgörüyle karşılanan kitaplar artık aynı cesareti gösteremiyor.

Parti’nin Şubat ayında yayınlanan yeni resmi tarihi, Başkan Xi'nin tercih ettiği yaklaşıma dair bir fikir veriyor. Kültür Devrimi'ne sadece kısaca değiniyor. On milyonlarca insanı öldüren Büyük İleri Atılım'ın yol açtığı kıtlıktan veya 1989'da Tiananmen Meydanı'ndaki demokrasi yanlısı protestoların bastırılması esnasında yaşanan kayıplardan bahsetmiyor. Xi'nin görev süresiyle ilgili bölüm, kitabın dörtte birinden fazlasını kapsıyor. Selefleri Hu Jintao ve Jiang Zemin'e çok daha az yer veriliyor.

Yeni tarihi çözüm, Çin'in 2035 yılına kadar ülkeyi "modern sosyalist bir ulusa" ve Halk Cumhuriyeti'nin 100. yıldönümü olan 2049'a kadar da “müreffeh” ve “güçlü” bir topluma dönüştürmek gibi uzun vadeli hedefleri gerçekleştirebilmek için Xi'ye ihtiyacı olduğunu öne sürecek. Muhtemelen eşitsizliği azaltmak için “ortak refah” kampanyasından ve ekonomiyi pandemi, Amerika ile ticaret anlaşmazlıkları gibi dış şoklara karşı dayanıklı hale getirmek için “ikili dolaşım” stratejisinden söz edecek. Ayrıca Amerika ve müttefikleri isimlendirilmese de sert bir uluslararası ortamın tanımlanması bekleniyor. Ve muhtemelen Parti’nin Tayvan ile ilgili ritüel dilini tekrar edecek ve anakara ile yeniden birleşmesi gerektiğini söyleyecek. Çin'in Tayvan'ı geri almadaki başarısızlığı, Mao'dan bu yana her lider için bir ıstırap nedeni oldu. Yeni çözümde, Xi'nin 2049'a kadar “Çin ulusunun büyük canlanışı” çağrısından söz ediliyor ve bu da onun yeniden birleşmeyi o zamandan önce güvence altına almayı hedeflediğini gösteriyor.

Çin medyasında, iktidara devam edeceği fikrine yönelik coşkuyu besleyecek şekilde, Xi’nin bilgeliği hakkında övgü dolu makaleler çıkmaya başladı. Parti’nin sözcülüğünü yapan Halkın Günlüğü, 1 Kasım’dan itibaren, “Yeni dönemde önemli kararlar” başlığı altında bir dizi başyazı yayınlamaya başladı. Yazılarda Parti’nin 1921'de kurulmasından bu yana elde ettiği başarılar selamlanıyor ve Xi'nin bu başarılardaki katkıları övülüyor. Boston Üniversitesi'nden Joseph Fewsmith, Xi'nin perspektifindan tarihi çözümün “sadece geçmişe değil, geleceğe de bakması gerektiğini” söylüyor. Ancak Fewsmith’e göre Başkan Xi, "Gelecek, benim!" diye düşünüyor.


Bu yazı Economist'te 06 Kasım 2021 tarihinde, "Control the present control the past" başlığıyla yayımlandı. Çeviride editoryal düzenleme yapılmıştır.