RUSYA'DA Devlet Başkanı seçimlerinin ardından Vladimir Putin ülkede iki yeni süreç başlattı: Savunma Bakanlığı kadrolarının yenilenmesi ve federal bölgelerde yeniden yapılanma. İlk olarak, Putin kendisine yakınlığıyla bilinen Savunma Bakanı Sergey Şoygu’yu görevden aldı. Bunun ardından Savunma Bakan Yardımcısı Timur İvanov yolsuzluk iddiasıyla görevden uzaklaştırıldı. Daha sonra Savunma Bakanlığı'nın baş personel memuru Yuri Kuznetsov ceza davasında sanık sandalyesine oturdu ve yine yolsuzluk şüpheleri ortaya çıktı. Rusya Silahlı Kuvvetleri Merkezi İletişim Dairesi Başkanı Vadim Shamarin ve 58. Ordu'nun eski komutanı General Ivan Popov da yolsuzluk şüphesiyle gözaltına alındı. Rus Savunma Bakanlığında üst düzey askeri yetkililerin görevlerinden alınma süreci devam ediyor. 

27 Mart'ta Vladimir Putin Rusya’nın federal bölge valileriyle bir araya gelmeye başladı. İlk görüşmeyi Tver bölge valisiyle yaptı. Ardından 1 ve 3 Nisan’da Vologda bölgesinin vali vekili ve Sahalin valisiyle bir araya geldi. Tver bölge valisi Rudenya, 2021'de beş yıllığına yeniden seçilmişti. Sahalin valisiyle diğer konuların yanı sıra yaklaşan seçimleri ele aldı. Rusya’yı 2024'ün Eylül ayında yapılması planlanan başka bir seçim bekliyor. Rusya Federasyonu'nun 16 bölgesinde valiler veya başkanlar seçilecek: Astrahan, Volgograd, Vologda, Kurgan, Kursk, Lipetsk, Murmansk, Orenburg, Sahalin ve Çelyabinsk bölgeleri ve ayrıca Altay Cumhuriyeti, St. Petersburg ve Stavropol. Inguşetia, Kabardino-Balkaria ve Kırım’da ise liderler Parlamento tarafından seçilecek. 

Eğer Rusya’da bir devlet başkanı ve vali bir araya geldiyse ve görüşmelerdeki ton dostane ise bu durum, valinin önündeki seçimlerde Putin’in desteğini aldığı ve seçilme olasılığının yüksek olduğu anlamına gelir. Sadece istisnai durumlarda bölge valisi, bir nedenden dolayı, yaklaşan seçimlere katılmayabilir.  

Putin’in valilerle yaptığı toplantılarda gündem sadece bölgedeki gelişmeler veya yaklaşan seçimlerde başarı dileklerini değil, aynı zamanda valilerin görev sürelerini de içeriyordu. Putin valilerle yaptığı son görüşmelerde bazı bölge valilerini görevden almaya başladı. 

Bu süreç Rusya’da iki şekilde gerçekleşti. Birincisi, valileri merkeze çekerek ve onlara yeni görevler vererek gerçekleştirildi. Örneğin, Kemerovo, Kursk, Habarovsk, Tula, Kaliningrad gibi bölgelerin valilerine bakanlık görevi verildi. Böylelikle kendi bölgelerinde popüler olan ve kendi ekibini oluşturan valileri merkeze çekilerek onların hem daha kolay denetlenir duruma gelmesi hem de bölgelerindeki etkilerinin zayıflatılmış olması garanti altına alındı. İkinci yöntem ise valilere yeni görev verilmeyerek istifa etmeleri suretiyle hayata geçirildi ve bu süreç hâlâ devam ediyor. Bu yöntem, söz konusu valilerin ve dolayısıyla da onların bölgede kurmuş oldukları düzen ve ekiplerinin tasfiyesi anlamına geliyor.

İlk olarak 30 Mayıs’ta Hantı-Mansiysk Özerk Bölgesi/Urga valisi Natalya Komarova istifa ettiğini açıkladı. Hemen ardından Samara Valisi Dmitry Azarov görevinden ayrıldığını duyurdu. Mart 2010'dan beri Hantı-Mansiysk Özerk Bölgesi (Okrug) valisi olan ve 2015'te yeniden göreve seçilen Natalya Komarova Rusya’da tek kadın valiydi. Komarova’nın yetkileri 2025 yılında sona erecekti. Hantı-Mansiysk valisi için doğrudan seçimler 2014 yılında iptal edildi. Artık bölge başkanı, cumhurbaşkanının önerdiği adaylar arasından bölge meclisi tarafından beş yıllık bir süre için seçiliyor.  

Atamayla gelen Komarova’nın aksine Samara valisi Dmitry Azarov, geçtiğimiz sonbaharda bölgede ezici bir oy oranıyla (%83,83) seçimleri kazanmıştı. Bölgenin neredeyse yüzde 90'ının desteğinin alan valinin görevinden alınması tartışmalara neden oldu ve en önemli sorulardan biri “bölge halkının iradesi Kremlin tarafından istendiği herhangi bir zaman hiçe sayılabileceği” ile ilgiliydi. 4 Haziran’da Altay Cumhuriyeti Başkanı Oleg Horohordin görevinden ayrıldı.  Başkurtistan Başkanı Radiy Habirov, İnguşetya Başkanı Makhmud-Ali Kalimatov ve Orenburg bölgesi valisi Denis Pasler'in görevlerini bırakabileceği beklentiler arasında. 

Ancak Rusya’da bilindiği üzere, valilerin veya üst düzey yöneticilerin görevlerini bırakması söz konusu değil, daha çok ve en gerçekçi durum bir üst makamın kararıyla (devlet başkanı tarafından) görevden alınmaları.

Kremlin Basın Sözcüsü Dmitry Peskov, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in göreve başlamasından önce ve sonra bölge valilerinin istifa edip etmeyeceği sorusuna yanıt vermekten kaçındı. Peskov, “Geleneksel olarak asla cevaplamadığımız bir soru soruyorsunuz. Bunu şimdi yapmayacağım. Putin bölgesel meselelerle aktif olarak ilgileniyor. Şu anda valilik teşkilatı aktif olarak çalışıyor” açıklamasında bulunmuştu. Ancak görüldüğü gibi Putin valilerin seçim öncesi ya görevlerinde kalmalarını istedi ya da istifa etmelerini. 

Bazı yorumculara göre, bölgesel yönetimdeki değişiklikler üç nedenden dolayı meydana geliyor: bölge vali/başkanlarının halk desteğinin düşük olması; halkın bunlardan yorulmuş olması ve çeşitli federal sanayi gruplarının ciddi bir baskısı. 

Konuyla ilgili başka bir yoruma göre ise bu tür görevden almalar bölgelerde yaşanan yolsuzluklarla ilgili. Örneğin valinin değiştiği Samara bölgesinin tutuklanan üst düzey yetkili sayısında Rusya'da ilk sırada yer aldığı söyleniyor. Cezai yaptırımlara maruz kalan 19 yetkiliden 14'ü tutuklu veya hükümlü, bölge valiliğindeki daire başkanı düzeyinde yedi kamu görevlisi ise gözaltında. 

Rusya’daki Siyasi ve Ekonomik İletişim Ajansı (APEC) yayınladığı raporunda valilerin pozisyonlarını “elitler arası mücadelenin” etkilediğini yazdı. Raporda şu ifadelere yer verildi: “Yolsuzluk davaları ve mal varlıklarına el konulmasıyla yoğunlaşan seçkinler arası çatışmalar, bölgelerdeki güç dengesi üzerinde önemli bir etkiye sahip. Bunun, nüfuzun yeni yönetici ekipleri lehine yeniden biçimlendirilmesine ve ‘eski’ elitlerin olası zayıflamasına yol açması bekleniyor”.

Bu bağlamda, Rusya’da valilerin görev süreleri bitmemesine rağmen görevlerini bırakmaları veya buna zorlanmaları “iktidar” ile bölgesel elitler arasındaki hesaplaşma ve iktidarın Rus yönetim sistemini yeniden yapılandırma isteklerini yansıtıyor. Bir federasyon sistemiyle yönetilen Rusya, ülkede istikrarı sağlamak için iktidar ile bölgeler arasında bir denge sistemi kurmuştu. Bazı zamanlarda bölgeler daha güçlü olmuş, bazı zamanlarda ise merkez/Kremlin bölgelerin elindeki bu yetkiyi kısıtlayarak daha dikey bir yönetim sistemi benimsemişti. Bölgelere daha fazla ekonomik ve siyasi yetki verilerek ülkede daha dengeli ve istikrarlı bir sosyo-ekonomik kalkınma sağlanma umulmuştu. Ancak bölgelerin bu yetkileri arttığı zaman valiler/bölgesel liderler söz konusu bölgelerde kendine bağlı yapılar inşa ederek zaman zaman merkezi iktidarla ekonomik ve siyasi çıkar çatışmasına girmekten kaçınmadı. Bu durum bazı yorumculara göre ülkenin parçalanma riskini artırmaktadır. Bazı siyaset bilimciler ise yetki ve gücün aşırı derecede merkezde toplanmasının ülke istikrarı için daha riskli olduğunu dile getiriyor. 

Rusya’da yaşanan valilere yönelik son kitlesel tasfiyelerin aslında yolsuzluk veya halkın memnuniyetsizliklerinden ziyade, Kremlin’in bölge elitlerinin gücünü zayıflatma hamleleriyle bağlantılı olduğu söylenebilir.