EN SON TÜKETİCİ Fiyat Endeksi (TÜFE) verileri, enflasyonun tarihsel olarak yüksek kalmaya devam ettiğini gösteriyor. Bu verilerle Amerikan merkez bankası FED önümüzdeki aylarda agresif bir parasal sıkılaştırma politikasını haklı çıkarmaya devam etmek için aradığı sinyali aldı. Ancak faiz oranlarını hızla yükseltme stratejisinin, enflasyonu düşürmekten çok stagflasyonla (yüksek enflasyon ve işsizlikle) sonuçlanması çok daha olası. 

FED’in enflasyonu kontrol altına alma olasılığının düşük olmasının nedeni, bugün enflasyonun başlıca itici gücünün, her ikisinde de arz sıkıntısının yaşandığı ve hiçbiri artan faiz oranlarıyla düzeltilemeyecek dinamiklere dayanmasıdır: Gıda ve konut maliyetlerinde artış.

Küresel çatışmalar ve kuraklık, gıda fiyatlarını yukarı çekiyor. Hindistan'ın yakın zamanda pirinç ihracatına getirdiği kısıtlamalar, işleri yakın vadede daha da kötüleştirecek. Rusya, Devlet Başkanı Vladimir Putin'in şu anda tehdit ettiği gibi, tahıl koridoru anlaşmasını bozması durumunda, her an tahıl ve buğday fiyatlarında yeni bir artışa neden olabilir. İklim değişikliği, uluslararası savaş ve küresel ticaret anlaşmalarının tümü, merkez bankalarının ve FED’in yönetim kapasitesinin çok ötesinde. Dolayısıyla nedenleri göz önüne alındığında merkez bankalarının gıda fiyatlarını aşağı çekebileceği fikri, en azından, ikna edici değil. 

Herhangi bir şekilde, faiz oranlarını artıran FED, çiftçilerin yeni krediler almasını daha pahalı hale getirecek ve arzı talebe göre artırmalarını zorlaştıracaktır. Başka bir deyişle, merkez bankası enflasyonla mücadele arayışında, durumu daha da kötüleştirebilir. 

Konut konusunda faiz oranlarındaki artış, bir ev satın alımıyla ilgili finansmanı daha pahalı hale getirecek ve dolayısıyla talebi düşürecektir; bu da teorik olarak toplam fiyatların düşmesine neden olacaktır. İlk bakışta, mantıklı bir argüman. Ne de olsa, az sayıda insan bir evin finansmanını karşılayabiliyorsa, o zaman ancak az sayıda insan ev satın alabilecek ve bu da tekrar uygun hale gelene kadar fiyatların düşmesini gerekli kılacaktır. 

Ancak şu anda konut fiyatlarındaki artışın talebe dayalı olmadığını unutmamalıyız. Konut fiyatlarındaki artış, büyük bir arz kıtlığının sonucu. Talebin aşağı çekilmesi marjlarda yardımcı olabilir, ancak çok daha fazla konut inşa edilmedikçe yukarı yönlü fiyat baskıları devam edecektir.

Ayrıca, konut enflasyonunu düşürmeye yönelik olarak talep baskılama yöntemi, konut temel bir ihtiyaç olduğu için, talebin ancak bir yere kadar düşebileceği gerçeğini göz ardı ediyor. Satın alamayanlar kiralamak zorunda ve bugün kira enflasyonu tüm zamanların en yüksek seviyesinde.

Dolayısıyla konut söz konusu olduğunda, faiz oranları yükseldikçe yeni ev inşası planlarını finanse etme maliyetleri de artacağından, faiz oranlarındaki artışın geri tepebileceğini görebiliriz. Bu da daha fazla sayıda konut inşa etme planlarını finansal olarak daha az çekici hale getirecek ve sorunu piyasa kendi kendini düzeltene kadar çözemeyeceğimiz daha uzun bir zamana yayacaktır.

O zaman merkez bankaları ve FED, neden daha fazla faiz artırımı yapmayı planlıyor? Merkez bankaları, enflasyonla mücadele etmekle görevli. Ancak ellerinde yalnızca para politikası silahları var. Esasen, elinizde sahip olduğunuz tek alet çekiç olduğunda, her sorunu bir çivi gibi görebilirsiniz. Merkez Bankaları ve FED, bugün yaşanan enflasyonun kontrol kapasitelerinin ötesinde olduğunu kabul etmek yerine, ellerindeki para politikası silahlarıyla savrulmaya devam ediyor. Sonuçta bir çekiç bir vidaya çarptığında beklediğiniz sonuçları alacaksınız.

Merkez bankalarının enflasyon krizini çözemeyeceklerini kabul etme olasılığının düşük olmasının bir başka nedeni de basit kibir. Kurum, biri enflasyonu zaman içinde düşük ve sabit bir oranda tutmak olan iki amaç için kuruldu. Açıkça üstlenmekle yükümlü olduğu bir konuda hiçbir şey yapamayacağını kabul etmek, var olma nedenini baltalayacaktır.


Bu yazı The Hill’de 16 Eylül 2022 tarihinde “Why the Federal Reserve won’t be able to control inflation this time” başlığıyla yayınlandı. Çeviride editoryal düzenleme yapılmıştır.