LEO NI LEO. Inawezekana (Bugün o gün. Bu mümkün). Bunlar, Raila Odinga'nın başkanlık kampanyasında kullandığı şarkının Svahili sözleri. 77 yaşındaki tecrübeli politikacı, başkanlık seçimlerine beşinci kez katılıyor olsa da iyimserliğini koruyor. Odinga, ülkede 1997, 2007, 2013 ve 2017 seçimlerine katıldı. [Ama bugüne kadar başarılı olamadı.]

Bu sefer seçimlerin favorisi gibi görünüyor. Bunun nedeni, kurduğu stratejik ittifakların yanı sıra görevdeki Cumhurbaşkanı Uhuru Kenyatta'nın Ağustos 2022 seçimlerinde kendisini desteklemek için devlet aygıtını harekete geçirmesi.

Odinga, daha önce iki kez zafere yaklaştı. 2007 seçim sonuçları, ülkede büyük bir tartışmaya yol açtı ve trajik bir sonuçla noktalandı. Seçim sonrası yaygın şiddet, 1100'den fazla insanın ölümüne ve 600.000 Kenyalının yerinden edilmesine neden oldu.

Bu, kendisinin ve destekçilerinin görevdeki Mwai Kibaki'ye karşı kazandıklarına inandıkları bir seçimdi. Sonuç, pekâlâ da öyle olabilirdi. Seçim sonuçlarını araştırmak için kurulan bağımsız bir komisyon, seçimle ilgili yaygın yanlış uygulamalar tespit etti. Sonuçta kimin kazandığını belirlemenin imkansız olduğu sonucuna varıldı. [Ama Kibaki başkanlık koltuğunda kaldı.]

On yıl sonra Odinga, Uhuru Kenyatta'nın ilk tur zaferini Kenya Yüksek Mahkemesi'nde iptal ettirmeyi başardı. Mahkeme, seçim komisyonunun cumhurbaşkanlığı seçimlerini anayasaya uygun şekilde yürütmediğine karar verdi.

Kenyatta, Odinga'nın boykot ettiği seçimleri tekrarı kazandı. Boykotun nedeni, önceki seçimin geçersiz kılınmasına neden olan uygulamalara karşı oy pusulasını korumak için yeterli reformun yapılmamış olmasıydı.

Odinga bu sefer bir ittifakı temsil ediyor: Azimio la Umoja ("Birlik Güvencesi"). Bu, Odinga'nın kendi partisi Turuncu Demokratik Hareket ile mevcut Başkan Kenyatta'nın Jubilee Partisi’nin hakim olduğu, 26 partiyi bir araya getiren bir ittifak. 20 vali ve 100'ün üzerinde Ulusal Seçim Bölgesi üyesiyle ittifak, potansiyel olarak büyük bir ulusal seçim dağılımını temsil ediyor.

Uzun zamandır düzen karşıtı bir aday olarak görülen Odinga, 1963'teki bağımsızlıktan bu yana iki etnik grup (Kikuyu ve Kalenjin) tarafından kontrol edilen güç matrisinden dışlandığını düşünen Kenyalılarla ortak bir siyasal perspektife sahip. 

Ancak bu kez düzenin adayı.


Odinga stratejisi

Odinga politik bir aileden geliyor. Bağımsızlık sonrası Kenya'nın ilk başkan yardımcısı Jaramogi Oginga Odinga'nın oğlu. Aile geçmişi hakkında çok şey söylendi. Rakipleri onun siyasi bir veraset duygusuyla hareket ettiğini öne sürüyor.

Ama Odinga aynı zamanda kendisi de bir siyasi itibar inşa etti. Önce 1982-1988 yılları arasında siyasi bir tutuklu olarak, ardından 2008-2013 arasında ise milletvekili ve başbakan olarak. Zamanla kendisini tecrübeli bir muhalefet lideri ve “daimi başkanlık adayı” olarak kabul ettirdi.

Usta bir stratejist, bazen bir popülist ve mensubu olduğu Luo kabilesi içerisinde ateşli takipçi kitlesini yönlendiren etkili bir lider olarak kabul edilir.

Odinga, son seçimdeki rakibi olan, mevcut Cumhurbaşkanı Uhuru Kenyatta tarafından resmen onaylandı. İki liderin aileleri birbirlerine tarihsel olarak rakip. Ancak son derece tartışmalı 2017 seçimlerinin ardından 2018’de iki lider, kamuoyuna sembolik bir “el sıkışma” ile yansıyan, ortak bir ulusal reform çerçevesi üzerinde anlaşmaya vardı.

Bu süreç, ülkede toplumsal ve siyasal bir Köprü Kurma Girişimi ile sonuçlandı. Amaç, Kenya seçimlerinin 'kazanan her şeyi alır' mantığıyla işleyen doğasını değiştirmek ve ülkenin bir daha asla seçim şiddeti yaşamamasını sağlamaktı. Ne var ki reform paketinin raf ömrü uzun değildi. Paket, bir süre sonra anayasaya aykırı bulundu.

2018 yakınlaşması, Cumhurbaşkanı Kenyatta ile başkan yardımcısı William Ruto arasındaki ittifakın sonuna işaret ediyordu. İki isim birlikte Odinga'ya karşı seçimleri kazanmışlardı.

“El sıkışma” anı, Odinga'nın kendisini Ruto'ya karşı cumhurbaşkanlığı için meydan okumak üzere konumlandırmaya başladığı noktaydı. Ve şimdi görevdeki Başkan Kenyatta'nın da desteğiyle gerçek bir şansı var gibi görünüyor.

Güvenilir kamuoyu yoklamalarının yokluğunda, yaklaşan seçimlerin Odinga ve Kenya Kwanza koalisyonundan William Ruto arasında geçecek sıkı bir yarış olacağına inanılıyor. Sonuçların, koalisyon bloklarının kolektif seferberlik kapasitesi ve desteği tarafından belirleneceğini ifade etmek mümkün. Şu anda, seçimlerde Azimio ve Kenya Kwanza oy bloklarına yaslanan iki isim ve müttefiklerinin ötesinde önemli bir aday yok.

Potansiyel iktidar kaynakları

Kenya siyaseti, ideolojik konumlar veya belirgin politika farklılıklarıyla değil, iktidar imkanlarını siyasi rakipler arasında dağıtmak üzere - büyük ölçüde etnik hatlar üzerine inşa edilmiş - stratejik koalisyonlar geliştirme yeteneğiyle şekillenir.

Sonuç olarak, Kenya'da hiçbir başkan adayı seçimlere bir önceki seçimlerde katıldığı parti (koalisyon) platformuyla katılmaz. Dolayısıyla herhangi bir seçim sürecinden önce ince ve karmaşık bir “oy ticareti” yapılır. 2022 seçimleri için, senato ve ulusal meclisteki 180'den fazla üye, 2017'de kendilerine sponsorluk desteği sunan parti bağlarını değiştirmiş durumda.

Odinga'nın yeni platformu da bu faktörler göz önünde bulundurularak oluşturuldu.

Kenyatta'nın ötesinde, Odinga tecrübeli politikacılar ve politik ağır toplardan oluşan güçlü bir ittifak kurdu. Bu etnik seçmenlerin Azimio adayı için toplumsal desteği harekete geçirmesi bekleniyor.

Kenya siyaseti hâlâ etnik çıkarlarla şekilleniyor. Bugüne kadar, Uhuru'nun Kikuyu'su ve Ruto'nun Kalenjin'i Kenya cumhurbaşkanlığı ve kamu hizmetini domine etti. Adayları Odinga ile Luolar ise ilk kez gerçekçi bir şansa sahip oldu.

Luolar’ın zaferi, daha önce hiçbir Luo'nun başkanlığı üstlenmediği göz önüne alındığında, güç simetrisinde sismik bir değişime işaret edecektir.

Bu zafere ulaşmak için Odinga şu isimleri ittifaka dahil etti:

Kamba etnik seçim bölgesini temsil eden Wiper Partisi’nden Kalonzo Musyoka.

Eski cumhurbaşkanı ve şu anda senatör Daniel Arap Moi'nin oğlu olan, Kenya Ulusal Afrika Birliği Partisi’nden Gideon Moi.

Çeşitli hükümetlerde görev almış birkaç kadından biri olan ve Ulusal Gökkuşağı Koalisyonu (NARC) üyesi Charity Ngilu. 

Eski bir hükümet bakanı ve 2013'te başarısız bir başkan adayı olan, NARC-Kenya hareketinden Martha Karua. 

Tecrübe mi yoksa dinamizm mi?

Görevdeki Cumhurbaşkanı Kenyatta, Kenyalılardan Odinga’yı desteklemelerini istedi:

“Bu yaşlı adamı (Odinga) destekleyin. Çıkarlarımızı ve mirasımızı korumasına yardım edin. Bu genç adam (Ruto) gelecekte liderlik düzeyine geldiğinde, biz... onu da dikkate alacağız.”

Bu, Kenya'nın istikrarlı, tecrübeli ve kendinden emin eski siyasi ailesi ile aceleci, dinamik, boyun eğmez “genç” başkan yardımcısı arasındaki kuşaklar arası bir rekabete işaret ediyor.

Kenya, 2007'deki seçim şiddeti çılgınlığından öte çok yol kat etti. Yine de siyasi yörüngesi hala gergin bir belirsizlikle dolu.

Ağustos 2022 seçimleri Kenya için ya geleceğini tanımlayacak ya da geçmişini yansıtacak türden bir çığır açan kritik bir dönüm noktasını temsil ediyor.


Bu yazı, The Conversation’da 06 Mayıs 2022 tarihinde “Odinga is running his fifth presidential race. Why the outcome means so much for Kenya” başlığıyla güncellendi. Kısaltılarak yapılan çeviride editoryal düzenlemeye gidilmiştir.