BURKİNA FASO'DA, 30 Eylül'de bir televizyon stüdyosundaki maskeli ve silahlı askerlerin görüntüleri, ilk bakışta, Ocak ayında ordunun, seçilmiş Cumhurbaşkanı Roch Kabore'yi devirdiğinde yayınlananlardan neredeyse farksızdı. Ama bu farklı bir darbeydi. Sekiz ay önce, 2022'nin ilk Burkinabe darbesinin lideri Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba, darbeyi hükümetin ülkede pek çok yeri ele geçiren cihatçıları durduramadığı gerekçesiyle haklı çıkarmaya çalışmıştı. Bu sefer de yüzbaşı İbrahim Traore hemen hemen aynı gerekçeyi kullandı.

Burkina Faso, gerçekten de El Kaide’ye bağlı cihatçılara karşı mücadelede kötü bir sınav veriyor. Bu yıl Eylül ayının ortasına kadarki çatışmalarda 3.100'den fazla insan öldürüldü. Bu, geçen yılın tamamından üçte bir fazla. Yaklaşık 2 milyon kişi evlerinden sürüldü. Gelinen noktada bu yıl içinde yaşanan iki darbenin, Burkina Faso'yu, 2020 ve 2021'deki darbelerden sonra kaosun eşiğine gelen ve bölgedeki diğer ülkeler tarafından dışlanan komşu Mali'ninkine benzer bir yola sokma ihtimali yüksek.

Tecrübeli bir subay olan Albay Damiba, ülkeyi daha güvenli hale getirebileceğine dair beklentileri artırmıştı. Ancak ordu süreç içinde bocaladı. Askerler yetersiz kit ve destekten şikayet ediyor. Menastream'de bir risk danışmanı olan Heni Nsaibia, El Kaide'nin bir kolu olan Cemaat Nasr el-İslam vel Muslimin (JNIM)’ın, Burkina Faso'nun batısındaki Solenzo gibi kasabalar da dahil olmak üzere geniş toprak alanlarını kontrol ettiğini söylüyor. Aslında ordunun içindeki bölünmeleri yansıtan Albay Damiba, 12 Eylül'de Savunma Bakanını görevden aldı ve bu görevi kendisi üstlendi. İki hafta sonra erzak taşıyan 150 kamyonluk bir konvoy cihatçılar tarafından yok edildi.

Darbe sırasında askerler başkent Ouagadougou sokaklarına çıktı. Ordunun cihatçı gruplara karşı büyük bir operasyon yürütmesi beklenirken darbe gerçekleşti. Zamanlarını entrikalarla geçiren askerlerin, isyancı grupları durdurmak için muhtemelen çok az şeyi kaldı.

Darbenin, Burkina Faso'nun Fildişi Sahili ve Nijer gibi ülkenin gözenekli sınırlarını denetlemek için yardıma ihtiyaç duyduğu demokratik komşularından izolasyonunu derinleştirmesi muhtemel. Albay Damiba, Temmuz ayında, bölgesel bir blok olan Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) ile Burkina Faso'yu Mart 2024'te sivil yönetime döndürme konusunda anlaşmıştı. Şimdi muhtemelen bu takvim değişecek.

Son darbeciler eylemlerini “bürokratik işlere” atıf yaparak meşrulaştırmaya çalışıyorlar. Ayrıca Albay Damiba'nın güvenliği sağlayamadığını öne sürüyorlar. Ne var ki sekiz ay, bir isyanı bitirmek şöyle dursun, bir düğün organize etmek için bile kısıtlı bir süre. Bu, Burkina Faso'nun 1946'dan beri gerçekleştirdiği 11. darbe ya da darbe girişimiydi. Çok azı istikrar getirdi.

Darbe, Burkina Faso'nun başkent Ouagadougou'nun kenarında özel bir askeri üsse sahip olan ve Albay Damiba ile yakın işbirliği içinde çalışan Fransa ile askeri ilişkilerin geleceğine dair soruları gündeme getiriyor. Darbeden sonra protestocular, Albay Damiba’nın Fransa'ya yataklık ettiği yönündeki suçlamalardan hareketle Fransız büyükelçiliğine saldırdı. Yüzbaşı Traore, işbirliği ve yardım için Fransa'dan Rusya'ya dönebilir (Zira "yardım etmeye istekli" her gücü davet edeceğini söylüyor). Darbe sonrasında bazı darbeci askerler, Rus bayrakları sallayarak sokaklardaydı. Ancak Yüzbaşı Traore’nin iki kere düşünmesi gerekiyor. Zira Wagner Group'tan Rus paralı askerlerinin Fransız güçlerinin yerini aldığı Mali'de güvenlik daha da kötüleşti. Rus silahlı kişiler vahşete karışmakla suçlanıyor.

Darbeden önce Albay Damiba, isyancı savaşçıları silah bırakmaya ikna etmek amacıyla cihatçı gruplarla barış görüşmeleri yapmaya çalışıyordu. Yüzbaşı Traore ise konuşmaktan çok savaşmayı savunuyor: Ordunun “karşı saldırı” için yeniden düzenlenmesi gerektiğini düşünüyor. Traore, “riskli seçimleri” Burkina Faso'nun güvenlik sistemini zayıflatan selefini “siyasi maceralara” girmekle suçluyor.

ECOWAS, darbeyi “gereksiz” bulduğunu açıkladı. Daha açık bir ifadeyle, darbenin Sahel'de cihatçıların hem savaş alanında hem de savaş alanı dışında kazandıklarına ve Burkinabes'in acı çekmeye devam edeceğine ilişkin en son ve korkunç bir işaret olduğuna dikkat çekti.


Bu yazı, The Economist’te 01 Ekim 2022 tarihinde “For the second time this year, soldiers stage a coup in Burkina Faso” başlığıyla yayınlandı. Çeviride editoryal düzenleme yapılmıştır.